هادی راستی - دانشگاه اصفهان
سیداسکندر صیدایی - دانشگاه اصفهان
حمید برقی - دانشگاه اصفهان
فرامرز بریمانی - دانشگاه مازندران

اهداف: درک ماهیت و پویایی اقتصادی در نواحی حاشیه ­ای و روستایی کشورهای کمتر توسعه یافته  که از عوامل متعددی ازجمله شرایط اکولوژیک به شدت متاثراند، نه تنها نیازمند آگاهی از تغییرات محیطی و ساختاری است، بلکه مستلزم آگاهی از اثرهای نهادهای تصمیم­ گیری و اهداف آن ها و تغییرات فضایی حاصل از آن نیز است؛ ازاین رو، هدف پژوهش حاضر ردیابی و ساخت رابطه­ های فضایی بین کنشگران انسانی و غیرانسانی (طبیعی و فنی) در زمینه سازگاری اقلیمی نخل خرما به منظور توسعه کارکردی اقتصاد نخلداری در ناحیه مکران ایران است. روش: این پژوهش مبتنی بر روش ترکیبی (راهبرد متوالی-تغییرپذیر) است. جامعه آماری شامل ۱۷۴۹۳ بهره­ بردار ساکن در روستاهای ناحیه مکران و ۳۲ نفر کارشناس است. برای نمونه ­گیری از روش هدفمند- احتمالی و برای تعیین اندازه نمونه در مرحله کیفی، از معیار «کفایت اطلاعات» و در مرحله کمی از معیار «نمایندگی (معرف بودن)» با کمک روش کوکران استفاده شده است. اندازه نمونه در مرحله کیفی ۱۱۱ نفر بهره ­بردار خرما و ۱۶ کارشناس بود. در مرحله کمی ۳۷۶ بهره­ بردار و ۳۲ کارشناس به پرسش نامه کمی پاسخ دادند. نوع تحلیل ترکیبی، تحلیل ترکیبی متوالی براساس راهبرد کیفی-کمی متوالی بود. داده­ های کیفی با نرم افزار NVIVO  و داده­ های کمی با روش­های آماری در محیط نرم­ افزار SPSS پردازش و تحلیل شدند. در مرحله نهایی، تحلیل و استنتاج داده ­ها براساس استدلال لاتور (۱۹۸۷) با روش ترجمه انجام شد. یافته ­ها/نتایج: رابطه ­های فضایی گوناگونی بین کنشگران انسانی و غیرانسانی برقرار شده اند یا درحال شکل گیری هستند. براساس این رابطه­ های فضایی، نخل خرما، موقعیت جغرافیایی، اقلیم، بهره ­بردار، دولت (سازمان جهاد کشاورزی)، سرمایه، آب و زمین، به ترتیب بازیگران کلیدی و موثر در چگونگی سازگاربودن یا سازگارشدن نخل خرما در ناحیه مکران محسوب می­شوند. نتیجه گیری:  نتایج تحقیق حاکی از آن است که هریک از کنشگران دارای میدان نیرویی هستند که همدیگر را تحت تاثیر نیروی خود قرار داده اند و در حالتی از فشار و واکنش در چگونگی سازگاری اقلیمی نخل خرما نقش و ماهیت یافته ­اند؛ ازاین رو، نخل خرما رابطه­ هایی متقابل از نوع رابطه­ های قدرت در مفهوم فشار-مقاومت با موقعیت جغرافیایی و کنشگران اقلیمی دارد که به وسیله بهره­ بردار، سرمایه، دولت، زمین و آب میانجیگری می­ شود.

رابطه های فضایی, کنشگران (انسانی و غیرانسانی), سازگاری اقلیمی, نخل خرما, ناحیه مکران