محمد نصیری - استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
باقر مختاری - دانش آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش تاریخ تمدن اسلامی، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران، نویسنده مسئول: bagher.mokhtri@ut.ac.ir
رمضان رضایی - استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
علیرضا خواجه گیر - استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
سید محمدرضا موسوی فراز - استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران.

به رغم وجود برخی گزارش ها در خصوص دوری نهاد عرفان و تصوف از سیاست از یک سو و وجود برخی گزارش­ها بر مدیحه گویی عارفان و صوفیان نسبت به حکومت و قدرت از دیگر سو  و تعمیم این دو از سوی برخی به میراث اصلی این جریان، به­نظرمی­رسد کنشگری فعال متصوفه در شئون مختلف اجتماعی و تازیدن آن ها به حکومت و نقد قدرت، افق های جدیدی از میراث تصوف و نقش تمدنی آن­ها را پیش­نهد. این پژوهش با بهره گیری از الگوی تحلیل پیام، سعی دارد از خلال گزاره های تاریخی و ادبی ، نقش آفرینی صوفیان صافی ضمیر را در بطن رخدادهای سیاسی موردبررسی و تحلیل قراردهد. به­نظرمی­رسد، عارفان به عنوان قشری تاثیرگذار و در برخی مقاطع رهبران معنوی جامعه به­لحاظ روش و ابزار،  پیام خود را، مستقیم، غیرمستقیم، شفاهی و مکتوب و در قالب­های دیگر به ارکان قدرت رسانده­اند چنان که به­لحاظ مخاطبان نقد، خلفا، پادشاهان وزرا، امرای محلی، حکومت گرانی اند که موردنقد عرفا بوده اند. به­لحاظ محتوای نقد نیز عارفان در قلمروهایی چند ازجمله استبداد، بی عدالتی، ظلم و ستم صاحبان قدرت، گماردن افراد نالایق به پست های حکومتی، زبان به انتقاد گشوده اند، واقعیتی  که از دستاوردهای آن، اثبات حضور اخلاق ، شریعت و عرفان در سیاست  و نقش­آفرینی عرفا در نظام سیاسی تمدن اسلامی بوده­است.

مشارکت سیاسی, نقد قدرت, تصوف, عرفان, تمدن اسلامی