سعیده علیزاده سالطه - گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
مینا امانی - گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

زعفران  (Crocus sativus L.)‎ محصولی ارزشمند و نیمه مقاوم به خشکی است که می­تواند در شرایط بسیار متفاوت آب و هوایی مورد کشت و کار قرار گیرد. مهمترین ترکیب­های شیمیایی زعفران را کروسین، پیکروکروسین و مشتق­های کروسین تشکیل می­دهند که دارای خواص آنتی اکسیدانی می باشند و در داروسازی کاربرد دارند. در این پژوهش اثر اقلیم شهرستان مرند، استان آذربایجان شرقی طی دو سال زراعی بر کمیت و کیفیت و خصوصیات آنتی اکسیدانی قسمت های مختلف زعفران تولیدی در این منطقه بررسی شد. عوامل اقلیمی حاکم بر این منطقه طی دو سال متوالی ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ از نظر دما، بارندگی و رطوبت با استفاده از داده­های هواشناسی بررسی شد و میزان عملکرد زعفران در منطقه با استفاده از پرسشنامه از زعفران­کاران منطقه به دست آمد. از سوی دیگر، میزان ترکیبات کروسین، پیکروکروسین و سافرانال و فعالیت آنتی اکسیدانی قسمت­های مختلف زعفران شامل کلاله، خامه، پرچم و گلبرگ ها هر کدام به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد شهرستان مرند طبق روش طبقه­بندی دومارتن، در طبقه اقلیم نیمه خشک قرار می­گیرد و مقدار متابولیت­های کروسین در سال اول کشت ۱۳۹۳ (بیشترین میزان ۳۰۶ میلی­گرم بر گرم در اندام کلاله)، پیکروکروسین در سال دوم کشت ۱۳۹۴ (۱۰۲/۱۵ میلی­گرم بر گرم در اندام کلاله) و سافرانال در سال دوم کشت ۱۳۹۴ (بیشترین میزان: ۴۹/۹۵ میلی­گرم بر گرم در گلبرگ زعفران) و فعالیت آنتی اکسیدانی کلاله و گلبرگ زعفران در سال اول کشت ۱۳۹۳ (به ترتیب ۳۰/۴۳ و ۸۸/۳۲ درصد) بالاترین مقدار را داشت. منطقه بناب مرند آذربایجان شرقی در اثر تغییرات آب و هوایی منطقه مناسب برای کشت زعفران می­باشد و کیفیت اندام­های مختلف زعفران در سال های متوالی کشت چندساله زعفران متفاوت می­باشد.

کیفیت, کلاله, مواد موثره