بهرام محمدی گلرنگ - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان

علم جوان و نوپای مهندسی رودخانه،از ترکیب تخصصهای چند از جمله تلفیق دو علم هیدرولیک و هیدرولوژی ،به بحث و بررسی حرکت موج سیل در مجرای رودخانه می پردازد.با بررسی حرکت موج سیل و با در دست داشتن اطلاعاتی از سیل در بالا دست می توان زمان وقوع حداکثر سیل لحظه ای و مقدار آن را در ایستگاه پایین دست مسیر رودخانه به دست آورد. جهت پیشگیری از خسارات حاصل از وقوع سیلاب رودخانه،می بایست با به کار گیری روشهای مناسب ،میزان وقوع سیلهای احتمالی را برآورد کرد و با اعمال روشها و شیوه های فنی و اقتصادی اثرات تخریب آن را کنترل نمود. تلفیق روش های ساختمانی و بیولوژیک در مدیریت سیلاب،بویژه در حوضه های کوهستانی ،باعث کاهش سرعت رواناب و تخفیف شیب رودخانه و در نهایت جلوگیری از آسیب سیلاب می گردد.شناخت سیستم رودخانه از نظر شکل کلی،ابعاد هیدرولیکی ،نیمرخ طولی و نیز روند مکانیزم تغییرات آن ریخت شناسی رودخانه نامیده می شود.به عبارت دیگر عواملی نظیر زمین شناسی، تکتونیکی و توپوگرافی بر مرفولوژی رودخانه ها و پیش بینی روند تغییرات رودخانه ای تاثیر دارند. بدیهی است که عملیات ساماندهی و طرحهای کنترل و هدایت جریان در این رودخانه ها ،با محدودیت نارسایی های متعددی مواجه می باشند.با وجود این،با توجه به تجارب و استفاده موثر از اصول و مبانی مطالعاتی و بهره گیری لازم از توان و تدابیر کارشناسی،ارائه طرحهای مناسب و منطبق با شرایط گوناگون رودخانه ای و منطبق با واقعیتهای موجود امکان پذیر می باشد.اصلاح مسیر و اقدامات ساماندهی مسیر رودخانه،باعث تثبیت کناره ها و حفاظت اراضی مزروعی ومناطق مسکونی از خطر تخریب و تهاجم سیلابها می گردد. به طور کلی مهندسی رودخانه شامل تمام مراحل برنامه ریزی ،طراحی،اجراء و بهره برداری از عملیات مختلفی است که به منظور بهبود وضعیت رودخانه و در جهت استفاده بهتر از آن اعمال می گردد.به عبارت دیگر مهندسی رودخانه،شامل برنامه ریزی و طرح و ساخت و بهره برداری از انواع طرحهایی است که به جهت اصلاح مسیر رودخانه و بهبود شرایط رودخانه با توجه به محیط زیست به کار می رود.در اصل مقاله روش های آبخیزداری که در مسیل کامه واقع در حوزه سد شهید یعقوبی که به منظور جلوگیری از سیلاب در منطقه اجرا شده است به تفضیل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مهندسی رودخانه،سیل،هیدرولیک مسیل ها،ساماندهی،کامه