محمد مهذب طلاب - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری- دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

مسیل گرچه یکی از مهمترین اجزای تأسیسات شهری می باشد, اما از دیگر سوی می توان آن را آخرین عنصر طبیعی و اکولوژیک شهرها دانست که هر از چند گاهی با جاری شدن آب, درونش, یادآور خاطره ای از طبیعت در دل شهر ها می گردد. اما این آخرین بازمانده طبیعت تنها زمانی به نظر می آید و خود نمایی می کند که جریان آبی را گذر می دهد و پس از آن به فراموشی سپرده می شود. ولی وسعت قابل توجه مسیل ها در شهر ها, خصوصا با توجه به ارزش بسیار زیاد سطح زمین در شهرهای بزرگ, لزوم توجه بیش از پیش به آن ها و یافتن راهکار هایی برای بازیابی و بهره وری هرچه بیشتر از آن ها را یادآور می شود. با توجه به کمبود فضا های باز در سطح شهر ها, و بر اساس میزان آب ومدت زمان جریان آن در مسیل ها و یا دوره بی آبی آن ها, می توان از این فرصت در جهت گسترش فضا های شهری و ایجاد مکان هایی برای تفریح و تفرج سود جست و زمینه مناسبی را برای تعاملات اجتماعی پدید آورد, لیکن این مسأله تنها با زیباسازی آن ها محقق نمی شود. هدف این پژوهش تثبیتی یادآوری اهمیت این موضوع و جلب توجه متخصصان و مسؤولان به این فرصت می باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش، نگرش سیستمی می باشد که حرکت از سوی کل به جزء است, به طوری که در ابتدا به کل شهر مشهد و فضا های باز آن پرداخته شده, سپس مسیل ها مورد توجه قرار می گیرند و سرانجام تعداد محدودی از آن ها به صورت مشخص بررسی می گردند و راهبرد های کلی و چارچوب های اولیه جهت ارتقای عملکرد زیست محیطی آن ها به عنوان جزء کوچکی از سیستم طرح می گردد. در عین حال عمده اطلاعات از روش های میدانی, خصوصا مشاهده و مصاحبه گردآوری شده اند. با شناخت دقیق تر مسیل ها, پتانسیل آن ها برای جبران حداقل بخشی از کمبود فضا های باز شهری مشخص می گردد, که از آن جمله می توان به موقعیت مکانی مناسب آن ها به دلیل پراکندگی و حضور در تمام سطح شهر, و نیز تفاوت در میزان و مدت زمان جریان آب در آن ها که باعث ایجاد تنوع در نحوه استفاده و بهره برداری از آن ها می گردد, اشاره نمود. برای فراهم آمدن امکان استفاده گسترده تر از نتایج پژوهش، ابتدا ویژگی ها و نتایج عام آن ارائه می گردند و سپس گزارشی از مطالعه و بررسی انجام گرفته بر روی بخشی از شبکه مسیل های شهر مشهد و نتایج خاص آن ارائه می شود.

فضای باز شهری , فضای پنهان شهری , مسیل , بازیابی , ارتقای عملکرد زیست محیطی