بزه دیده شناسی در نظام حقوقی ایران

تکامل سریع جرم شناسی و قلمرو گسترده آن افق تازهای در تحقیقات جرم شناسی گشود به طوری که دردهه ی ۱۹۴۰ تعداد دانشمندان به رابطه میان بزه دیده و بزهکار جلب میشود جرمشناسی بزه دیده شناسی کهاساس آن بر مطالعه بزه دیدگان استوار است. جدی دترین شاخه از جرم شناسی نظری است.رویکرد پیشگیری از وقوع جرم به عنوان بهترین رویکرد از نظر اهمیت در جایگاه نخست قرار دارد. پیشاز این به طور سنتی برای پاسخ به افزایش نرخ جرایم و مهار آن و به امید بازداشتن مجرمان از ارتکابجرایم بیشتر و برای اجرای قانون منابع بیشتری اختصاصی مییافت و کیفر رفتارهای مجرمانه تشدید می شدبه هر حال در این چند سال اخیر سیاست های سختگیرانه ی دستگاه قضایی مبنی بر تشدید مجازات نتایجمطلوبی در بر نداشته است لذا این راهبردهای به اصطلاح مجرم محور اهمیت خود را از دست داده است بنابه این دلایل در پژوهشها، سیاست ها و برنامه های پیشگیری از جرم توجه به اعمال و انگیزه های قربانیانمعطوف شده است. بنابراین مثلث (بزه، بزهکار، کیفر) به مربع (بزه، بزهکار، بزهدیده، کیفر) تبدیل شد. (پیکا ۱۳۷۰:۴۷). این موضوع باعث تحول جرم شناسی پیشگیرانه که یکی از انواع سه گانه ی جرمشناسی کاربردی است وبیشتر به بررسی جرم و علل بزهکاری مجرم میپردازد شد به طوری که امروزه شکل جدیدی از پیشگیریموسوم به پیشگیری بزه دیده شناختی که خود شاخه ای از پیشگیری وضعی از بزهکاری محسوب می شود ودر سیاست جنایی مورد استفاده قرار گرفت جرم شناسان در پیشگیری بزه دیده شناختی یا بزه دیده محور ابتداتحقیقات خود را به بزه دیدگان جرایم مختلف متمرکز می کنند تا علل بزه دیدگی آنان را از جنبه هایمختلف بررسی نمایند سپس با استفاده از نتایج این تحقیقات، سیاست جنایی مناسب را تدوین می کنند. اینسیاست جنایی دربرگیرنده برنامه هایی مانند تدابیر حمایتی جهت مبارزه با بزهدیدگی محافظت از آماج هایجرم آموزش به افراد جامعه و مانند اینها است با توسل به این برنامه ها از بزه دیدگی بزه دیدگان بالقوه وبزه دیدگی ثانویه پیشگیری می شود و به این ترتیب به طور غیرمستقیم آمار ارتکاب بزه نیز کاهش می یابد.انطباق آموزه های بزه دیدهشناسی با قوانین آیین دادرسی کیفری و مجازات اسلامی و نقد و بررسی آن بهرشد و نبوغ هر چه بیشتر این دسته از قوانین و کاربست یافته های جرم شناختی نسبت به اشخاص دخیل درپدیده مجرمانه میگردد در این میان بزه دیده شناسی علمی و بزه دیده شناسی حمایتی درصدد علت یابی ومشخص کردن مقصر و همچنین حمایت از بزه دیده پرداخته است در این پژوهش با بررسی همه عناصربزه دیدهشناسی و تعاریف گوناگون از این مقوله و تاثیرات آنها در پیشگیری از وقوع جرم و با بررسیبزه دیده شناسی علمی و حمایتی و تاثیر آن بر قوانین کیفری و نتایج به دست آمده همراه با خلاهای آنها بهصورت موردی تشریح می گردد.

Keywords:

بزه دیده شناسی , علمی اولیه , حمایتی ثانویه , پیشگیری