فرید مر - شیراز
عباس اعتمادی - فردوسی مشهد
سینا اسدی - شیراز
نسیم فتاحی - شیراز

کانسار مس جیان در حاشیه شرقی زون دگرگونی سنندج- سیرجان، در جنوب ایران (۱۹۵ کیلومتری شمال شرق شیراز) و در توالی آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده سوریان به سن پرموتریاس قرار گرفته است. کانه زایی، عمدتا شامل پیریت، کالکوپیریت و مقدار کمتری اسفالریت، پیروتیت و اندکی گالن، کوبانیت و مس خالص می اشد. کانه زایی شکافه پرکن (مانند رخداد رگه ها و رگه چه های کانه دار) در ارتباط با وافشارش هیدرولیک و نشان دهنده کانه زایی ثانویه در منطقه است. اثرات حاصل از فرآیندهای دگرگونی دینامیک و گرمایی به صورت بافتهای شاخص این دگرگونیها در ماده معدنی قابل تشخیص است. رخداد فعالیت دگرگونی-گرمابی در این منطقه باعث تشکیل دو گروه رگه های کوارتزی کانه دار (تیپ A) و رگه های کوارتزی بی کانه (تیپ B) شده است. مطالعه میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار اکسیژن و هیدروژن بر روی این رگه ها نیز تکامل سیال دگرگونی-گرمابی را طی دو مرحله متفاوت نشان می دهد. مرحله نخست از کانه زایی در ارتباط با یک سیال دما بالا (بیش از ۳۰۳ درجه سانتی گراد)، نسبتا شور (میانگین ۱۰ درصد وزنی معادل NaCl) و با غلظت بالای CO۲ (بیش از ۷/۲ درصد وزنی) بوده است. این سیال در ادامه با کاهش دما (میانگین ۱۸۳ درجه سانتی گراد) و شوری (میانگین ۴/۵ درصد وزنی معادل NaCl) در محیطهای سطحی با نهشت روتیل همراه بوده است. این رگه ها تاریخچه برهمکنش سیال- سنگ را در سنگ میزبان دگرگونی کمپلکس سوریان، طی سرد شدگی، بالا آمدگی و کشش نهایی طی فرآیند دگرگونی پس رونده که منجر به کانه زایی مس شده است، ثبت کرده اند. همچنین اثر ناچیز فرآیند غنی شدگی سطحی زاد۱ در این کانسار با تغییرات جزئی ایزوتوپ های مس(δ۶۵Cu = -۰.۴۵ to +۰.۴۹ ‰) نیز تایید کننده کانه زایی مس با منشا اولیه و عمقی است.

ایزوتوپ پایدار, سیال دگرگونی, کانسار مس, جیان (بوانات), زون سنندج- سیرجان