تحلیل شاخص دسترسی در کلان شهر مشهد

فاصله بین محل کار و فراغت در زندگی شهری، یکی از مسائل مهم در برنامهریزی شهری است و کاهش آن از طریق جلوگیری از گسترش افقی شهری و تحقق فرم کالبدی فشرده در قالب کاربری ترکیبی امکانپذیر است، که نتیجه آن کاهش طول سفرها ومصرف انرژی، سرانجام کاهش آلودگی هوا و محیط زیست است. بنابراین دسترسی مطلوب یک عامل ضروری برای تحقق توسعه پایدار محیط زیست شهری است. هدف این مطالعه سنجش شاخص دسترسی و شناسایی نقاط قابل دسترس نسبت به محیط مجاور در نواحی شهر مشهد است. روش کار برای دستیابی به این هدف، شاخص دسترسی با مدل گرانشی فرصتی هنسن (تعداد جمعیت (سرشماری ۱۳۸۵ و مسافت بین نواحی) است که در ۴۰ ناحیه شهرداری مشهد با ابزارهای نرم افزاری Matlab ۷، ArcGIS۱۰ محاسبه شده است. میانگین ضریب شاخص دسترسی برابر عدد ۵/۷۲۷ میباشد که حداکثر برابر عدد ۱۰۳۸ و با محدوده مرکزی شهر مشهد (پیرامون محدوده حرم مطهرحضرت رضا(ع)) منطبق میباشد. حداقل ضریب دسترسی برابر عدد ۳۲۰ محاسبه شده است که با محدوده های پیرامونی(حاشیهای) کلان شهر مشهد منطبق است. این اعداد نشان می دهد که مشهد به لحاظ شاخص دسترسی به سه منطقه: ۱- منطقه با دسترسی بالا (محدوده مرکزی شهر) ۲- منطقه با دسترسی متوسط(محدوده میانی شهر) ۳- منطقه با دسترسی پایین (محدوده حاشیهای و بیرونی شهر) تقسیم شده است. همچنین نتیجه سنجش رابطه بین شاخص دسترسی و جمعیت در سطح نواحی شهرداری مشهد با نرم افزار SPSSنشان میدهد که این رابطه منفی و برابر r = - ۰/۳۲ و در سطح اطمینان ۰/۵ معنیدار میباشد؛ یعنی با افزایش ضریب دسترسی، جمعیت نواحی شهری کاهش می یابد. همچنین بیانگر این واقعیت است که مناطق پرجمعیت شهر که بیشتر شامل مناطق کم درآمد نیز میباشد، دارای ضریب دسترسی پایینی است. افزون بر این ضریب دسترسی با فاصله از مرکز شهر مشهد به سمت نواحی پیرامونی کاهش مییابد.

Keywords:

تحلیل , سنجش دسترسی , مشهد , شاخص , مدل هنسن