خدیجه طالبی قادیکلائی - دانشجوی کارشناسی ارشد، علوم باغبانی گرایش گیاهان دارویی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
حسین مرادی - استادیار، علوم باغبانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
یوسف قاسمی - کارشناس ارشد باغبانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

اسفند یا اسپند با نام علمی Peganum Harmala گیاهی پایا و بدون کرک از خانواده Zygophyllaceae و از تیره Peganum ، یک گیاه گلدار وحشی است. در این تحقیق، تنوع گیاه Peganum harmala در ارتفاعات مختلف گدوک و چهاردانگه و خطیرکوه از استان مازندران با ۹ ارتفاع، براساس صفات رویشی و ریشه و میوه کپسولی و نسبت آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایجنشان داد بوت ههای مناطق مختلف از تنوع بالایی برخوردار بودند. عملکرد میوه و وزن کپسول های دانهدار با حداکثر ضریب تنوع را داشتند. نتایج همبستگی نشان داد که وزن تر رویشی با درصد ماده خشک رویشی همبستگی منفی و با وزن تر ریشه همبستگی مثبت دارد و مساحت کانوپی با درصد دانه کپسول ها همبستگی منفی در سطح احتمال ۹۵ % دارد. وزن بذرها با قطر کپسول و وزنکپسول دانه دار و تعداد بذرها با قطر کپسول و وزن بذر و همبستگی مثبت در سطح احتمال ۹۹ % دارد. تجزیه به عامل ها در ۵ مولفه اصلی صفات معنی دار شد که مجموعا حدود ۹۱/۶۹ درصد از واریانس کل را توجیه نمود. سه مولفه اول بیشتر صفات میوه گیاه را دربرگرفت. گراف مولفه اول - دوم و اول - سوم نشان داد که گیاه P.harmala در ارتفاع ۲۱۰۰ مترگدوک مولفه های اول خصوصاطبق نتایج توصیفی، درصد بذر در کپسول ها و تعداد کپسول در هر بوته، ماکزیمم بوده؛ درحالی که در ارتفاع ۷۰۰ متر خطیرکوه وزن تر و خشک بوته و ریشه و درصد ماده خشک ماکزیمم ارزیابی شد. بنابراین در ارتفاع ۲۱۰۰ با کمترین میزان رویشی، تعداد و درصد دانه در کپسول ها قابل توجه می باشد

میانگین ، انحراف معیار، بذر، رویشی، حداقل، گیاهان دارویی