محمود مبارکشاهی - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
محمد رضا حافظ نیا - استاد جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
ریباز قربانی نژاد - استادیارجغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی‎،واحد علوم تحقیقات تهران، ایران
ابراهیم رومینا - استادیارجغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

مبحث قومیت ومطالبات قومی ‎یکی ازموضوعات موردتوجه درحوزه مطالعات علوم‎انسانی است. دراین میان، جغرافیای‎سیاسی به‎عنوان یکی از رشته های پویا دراین حوزه، به‎دلیل ماهیت فلسفی خود که همانا مطالعه و بررسی بعد سیاسی فضا است، با نگرشی سیستمی، موضوع پراکندگی فضایی اقلیت ها وپراکنش نواحی قومی ‎را موردمطالعه قرارمی‎دهد. دراین مقاله تلاش شده است هستی‎شناسی دولت های ناحیه ای از دو منظر ماهیت وضرورت، مورد بررسی واقع گردد و به‎این سوال اساسی پاسخ داده شود که چه عواملی ماهیت و ضرورت تشکیل چنین سازه هایی را توجیه‎پذیرمی‎سازند؟ در حوزه جغرافیای‎سیاسی،"هارتشورن" و"گاتمن" با بحث از علت وجودی دولت، برنقش نیروهای واگرا وهمگرا درایجاد و تداوم بقای کشور تاکید نموده‎اند؛ دراین مقاله ضمن اشاره ونقد این نظریه ها، به ‎بررسی عوامل موثر در هستی‎شناسی یا به‎عبارت دیگر ضرورت و چرایی دولت های ناحیه ای که امروزه درقالب الگوهای فدرالی و خودمختار، دربرخی ازکشورها به‎منصه ظهوررسیده‎اند، می‎پردازیم. هستی‎شناسی دولت های ناحیه ای درچارچوب حکومت های ملی و مستقل، قابلیت تبیین و بررسی را دارند. ماهیت این گونه سازه های فضایی، بدون وجود کشور وحکومت ملی مستقل، امکان طرح نداشته وموضوعیت خود را از دست می‎دهند. این مقاله، از لحاظ هدف، بنیادی بوده واز لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی می‎باشد. دراین تحقیق روش گردآوری اطلاعات، باتوجه به‎ نوع وابعاد آن به‎صورت کتابخانه ای می‎باشد. نتایج تحقیق نشان می‎دهد عواملی همچون حق تعیین سرنوشت و خودگردانی ناحیه‎ای، تقسیم قدرت درابعاد مختلف فضایی، ادراک هویتی وفضایی، شکوفایی توانمندی های ناحیه‎ای، هویت‎طلبی ناحیه‎ای، بحران‎زدایی منطقه ای و محلی از قلمرو ملی و مدیریت فضا و ایجاد تفاهم میان سازه های ناهمگون و ایجاد تعادل ناحیه‎ای، ضرورت وماهیت تشکیل دولت های ناحیه‎ای را توجیه‎پذیرمی‎سازند.

هستی‎شناسی, دولت های ناحیه‎ای, هویت‎طلبی, ناسیونالیسم قومی, فدرالی, خودمختاری