میثم غلامی - دانشگاه فردوسی مشهد
سید مهدی سیدزاده ثانی - دانشگاه فردوسی مشهد

دیوان کیفری بین­ المللی به ‎عنوان نخستین دادگاه دائمی بین ­المللی، به منظور ایجاد مسئولیت فردی برای تمام مرتکبین جرائم بین المللی و پایان دادن به مصونیت سران کشورها از تعقیب، در اول جولای ۲۰۰۲، تشکیل شد. مطابق اساسنامه و اهداف دیوان، صلاحیت آن باید به‎صورت جهانشمولی و بدون تبعیض در خصوص جرائم ارتکابی توسط دولت­های عضو و اتباع آن­ها و نیز در موارد ارجاع شورای امنیت، اعمال شود. با این وجود، علی­رغم ارتکاب جنایات بین­ المللی در اقصی نقاط مختلف دنیا، شاهد این هستیم که دیوان، تنها بر جنایات­ های ارتکابی در قاره آفریقا متمرکز شده است چرا که از دوازده وضعیت تحت رسیدگی در دیوان، ده وضعیت­ آن ناظر به قاره آفریقا است. همین موضوع انتقادهای زیادی را به‎ویژه از سوی سران دول آفریقایی متوجه دیوان کرده است به‎گونه ­ای که حتی برخی از دیوان کیفری بین­ المللی به ‎عنوان دادگاه کیفری بین­ المللی آفریقایی یاد می­ کنند و دول آفریقایی معتقدند که قدرت دیوان به دلیل مسائل و رویکردهای ژئوپلیتیک که از دیرباز وجود داشته است، محدود به قاره آفریقا شده است و توانایی بررسی سایر جنایات ارتکابی در سایر قاره­ ها را ندارد. ازاین­رو، دول آفریقایی تردیدهای جدی نسبت به استقلال و بی­طرفی دیوان دارند و شائبه­ های مبنی بر سیاسی کاری دیوان مطرح کرده ­اند و ضمن تهدید به خروج از عضویت دیوان، از همکاری با دیوان نیز امتناع می ­ورزند. در این پژوهش از دیده­گاه ژئوپلیتیک این ادعا­ها و انتقادات تحلیل خواهد شد و دفاعیات له و علیه اقدامات دیوان مورد ارزیابی قرار می­ گیرد. 

دیوان کیفری بین المللی, ژئوپلیتیک, دولت های آفریقایی, محاکم آفریقایی فوق‎العاده