مرضیه شمالی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
جواد حاجی علیزاده - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه فرهنگیان، تبریز، ایران
سهیلا حمیدزاده خیاوی - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران
حسین نظم فر - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

در این پژوهش با کاربست متریک های فضایی به عنوان مقیاس جدید برنامه ریزی، وضعیت زیست پذیری کلان شهر تبریز بررسی خواهد شد. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی تحلیلی است. به منظور تحلیل الگوی زیست پذیری مناطق ۱۰ گانه شهر تبریز شاخص های عملیاتی مستخرج از مبانی نظری در بازه ۱۳۸۷ الی ۱۳۹۷ تحلیل شدند. در بخش نخست برای بررسی الگوی زیست پذیری و آرایش فضایی شاخص ها، با تلفیق بیش از ۱۵ متغیر ابزاری به عنوان واحد پایه تحلیل و تعیین همبستگی فضایی آن ها، پهنه های ۴۱/۵ هکتاری (LPI) به عنوان سطح بهینه برای هر منطقه شهری در نظر گرفته شدند. در فرآیند پژوهش جهت تلفیق و تجزیه وتحلیل داده ها و واقعیت های موجود از نرم افزارهای Google Earth، Excel، Fragstats ۴.۲.۱، Eviews و Arc GIS استفاده شد. مطابق نتایج تحلیل PCA بر روی مقادیر استانداردشده متریک ها، شاخص تراکم و پراکنش کاربری ها خروجی تحلیل۸۷/۵۷ درصد از واریانس پراکنش داده های ۴ متریک مورداستفاده را شامل و در تمام ۱۳۹۰ متریک مورد تحلیل، ۳۷۴ پهنه با توجه به هیستوگرام و دامنه پراکنش شاخص زیست پذیری که ۱/۰ تا ۱ بوده است در ۱۰ کلاس با دامنه زیست پذیری کم تا زیاد تعیین و نقشه طبقات به صورت یکپارچه تهیه شد. مطابق با تحلیل های انجام گرفته شاخص نهایی زیست پذیری کلان شهر تبریز بالاتر از میانگین متوسط است. بر این مبنا، منطقه ۵ کلان شهر تبریز با شاخص ۹۱۴۶/۰ در متریک LPI مساحت ۷۸/۱۰ هکتار از کل مساحت منطقه و منطقه ۸ با شاخص ۲۴۱۹/۰ در متریک PD و مساحت ۹۰/۵۴ هکتار بالاترین و پایین ترین مناطق زیست پذیر بوده اند. نتایج نشان می دهد که بین شاخص زیست پذیری با نوع متریک همبستگی بالایی وجود دارد و در متریک LPI میزان دقت الگو بالاتر است.

زیست پذیری, پایداری, مقیاس فضایی, الگوی توسعه, کلان شهر تبریز