بازسازی و تحلیل انتقادی «مدل فهم دین» در اندیشه علامه مجلسی

علامه محمدباقر مجلسی، از بزرگ ترین احیاگران حدیث شیعه و از مروجان کم نظیر و پر توفیق کلام امامیه در مکتب فکری اصفهان به شمار می آید. قطع نظر از ابتکارات و خدمات فقهی و حدیثی این عالم شیعی، منظومه معرفتی او با دستاوردهای کلامی و دین شناختی ماندگاری عجین است. اما متاسفانه این ساحت از اندیشه مجلسی نسبت به ساحت روایی و حدیثی آن، کمتر مورد عنایت محققان واقع شده است. نظر به این خلا پژوهشی، نوشتار حاضر بر آن است تا با الهام از آراء و مبانی فکری و روشی علامه مجلسی، به بازسازی و ارائه مدل فهم دین، در اندیشه کلامی او بپردازد. بازخوانی و تحلیل انتقادی مولفه ها و عناصر معرفتی این مدل از قبیل: اخبارگرایی و تقدم انگاری نقل بر عقل، توجه به پارادایم و فضای پیرامونی صدور متن و کلام، لزوم وفاداری به متن با رویکرد حداقلی در اخذ تاویل به مثابه روش، واقع نمایی عرفی زبان دین، و اصل کنترل آگاهانه پیش فرض ها در فرایند فهم، از مهم ترین یافته های این پژوهش محسوب می شوند. اما از آنجاکه الگو و اسلوب اخبارگرایی مجلسی، خالی از کاستی های روش شناختی نبوده، نگارنده در رفع این نقیصه و تکمیل و تنقیح مدل ادراکی وی، اخذ رویکرد برهانی و اصل حجیت و اعتبار عقل را به عنوان یکی از مولفه های اساسی در منطق فهم دین، پیشنهاد و تبیین نموده است.

Keywords:

علامه مجلسی , مدل فهم دین , اخبارگرایی , تاویل , زبان دین , عقل