مصطفی لعل شاطری - دانشگاه فردوسی مشهد
علی ناظمیان فرد - دانشگاه فردوسی مشهد
هادی وکیلی - دانشگاه فردوسی مشهد

با ورود صنعت چاپ سنگی به ایران در عصر قاجار، کتاب های فراوانی منتشر گردید و در این بین افزودن تصاویری مرتبط با محتوای آن، یکی از نیازهای ناشران بود. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی میزان تطبیق نقاشی های مربوط به رئوس ملائکه (اسرافیل، میکائیل، جبرئیل و عزرائیل) در کتاب چاپ سنگی عجایب المخلوقات قزوینی (نسخه ۱۲۶۴ ق) با قصص قرآنی و روایات اسلامی بپردازد. یافته ها حاکی از آن است که تصویرگر این کتاب، علیقلی خویی، الگوی پایه در ترسیم پیکره این ملائکه را از سویی برای زیبایی بصری مبتنی بر آموخته های هنری و از سویی دیگر در جهت انطباق با آیات و منابع روایی با رویکرد دینی و در مواردی جزیی بر اساس هنجارها و باورهای اجتماعی، قرار داده است. اما بررسی تحلیلی تصاویر با گزارش های موجود این نظر را اثبات می کند که خویی تا حد بسیار زیادی تحت تاثیر روایات اسلامی بوده و تصاویر برخوردار از درون مایه دینی او را، نمی توان تنها منبعث از قوه تخیل هنری دانست.

رئوس ملائکه, روایات اسلامی, چاپ سنگی, تصویر پردازی, عصر قاجار