محمد ضابط - دانشیار گروه زراعت واصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
فهیمه برازنده - دانشجوی کارشناسی ارشد سابق گروه زراعت واصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
علیرضا صمدزاده - مربی گروه زراعت واصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند

شناخت و درک صحیح نوع کنترل ژنتیکی صفات، قابلیت ترکیبپذیری و ساختار ژنتیکی، ارتباط مستقیمی با موفقیت برنامههای بهنژادی دارد. در این راستا، آزمایشی به صورت دای آلل یک طرفه هفت در هفت در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. صفات ارتفاع بوته، ارتفاع تا اولین کپسول، تعداد روز تا ۵۰ و ۹۰ درصد گلدهی، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، تعداد شاخه فرعی، تعداد و طول برگ، وزن هزار دانه، وزن، طول و عرض کپسول، میزان کلروفیل a، b وکل، عملکرد بیولوژیک واقتصادی، شاخص برداشت، درصد روغن و درصد پروتئین اندازه گیری شد. تجزیه واریانس، بیانگر تفاوت معنیدار بین ژنوتیپ ها بود. تجزیه دایآلل نشان داد که واریانس افزایشی برای کلیه صفات و واریانس غیرافزایشی در تمامی صفات، بجز ارتفاع تا اولین کپسول میوهدهنده معنیدار بود. رقم اولتان، و ژنوتیپ اردستان، به ترتیب بهترین و بدترین ژنوتیپ ها از حیث ترکیبپذیری عمومی بودند. در اکثر صفات، دورگ سبزوار×TS-۳ و سبزوار×فارس به عنوان بهترین دورگ عمل کردند. وراثتپذیری عمومی بین حداقل ۹۰/۰ برای عملکرد بیولوژیک تا حداکثر۹۶/۰ برای تعداد شاخه فرعی و وراثتپذیری خصوصی، بین حداقل ۳۶/۰ برای تعداد شاخه فرعی تا حداکثر ۹۵/۰ برای شاخص برداشت متغیر بود. تجزیه واریانس به روش هیمن، نتایج حاصل از تجزیه گریفینگ را تایید نمود.

تجزیه گریفینگ, تجزیه هیمن, وراثت پذیری