فریده گشسبی - دانشجو گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه صنعتی شاهرود
مصطفی حیدری - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه صنعتی شاهرود
سید کاظم صباغ - گروه زیست شناسی دانشگاه یزد
حسن مکاریان - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه صنعتی شاهرود

به منظور بررسی اثر تنش کم­آبی و کودهای زیستی و غیرزیستی بر گیاه دارویی آویشن زراعی، آزمایشات مزرعه ای  در فروردین تا تیرماه سال ۱۳۹۶ انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش کم­آبی در سه سطح هفتW۱= (شاهد)، ۱۲W۲= و ۱۷W۳= روز دور آبیاری به عنوان عامل اصلی و کودهای زیستی و غیر زیستی در پنج سطح تیمار شاهد (بدون مصرف کود)B۱=، قارچ اندومایکوریزا از جنس Glomus­B۲=، باکتری­های آزوسپپریلومB۳=، سودوموناسB۴= و کود شیمیایی NPK B۵= به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که برهمکنش تیمار تنش کم­آبی و کودهای زیستی و غیر زیستی بر عملکرد سرشاخه­های گلدار، میزان کلروفیل a،b  و کل، درصد عناصر نیتروژن و فسفر و میزان آنتوسیانین در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین میزان کلروفیل a، b و درصد ­عنصر نیتروژن برگ گیاه در دور آبیاری شاهد (هفت روز آبیاری، W۱) و تیمار کودی آزوسپیریلوم (به ترتیب ۸۵/۴ میلی­گرم برکیلوگرم وزن تر برگ، ۸۳/۱ میلی­گرم برکیلوگرم وزن تر برگ و ۶۱/۱ درصد)، بیشترین میزان کلروفیل­ کل و درصد عنصر فسفر برگ گیاه در دور آبیاری شاهد (هفت روز آبیاری، W۱) و تیمار کودی سودوموناس (به ترتیب ۵۸/۶ میلی­گرم برکیلوگرم وزن تر برگ و ۹۴/۳ درصد)، بیشترین عملکرد سرشاخه های گلدار در دور آبیاری شاهد (هفت روز آبیاری، W۱) و تیمار کودی NPK (۲/۳۰ کیلوگرم برهکتار)، بیشترین میزان آنتوسیانین در دور آبیاری شدید (۱۷ روز آبیاری، W۳) و تیمار کودی شاهد (B۱) (۱۵۷/۰ میلی­گرم برکیلوگرم وزن تر برگ) مشاهده شد. اثر تنش کم­آبی و کود های زیستی و غیر­زیستی به تنهایی بر میزان کاروتنوئید و فلاونوئید در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد، اما تنها تاثیر معنی دار فاکتور کود­دهی بر درصد عنصر پتاسیم در سطح احتمال یک درصد مشاهده شد. بیشترین میزان کاروتنوئید و فلاونوئید در تیمار تنش کم آبی شدید­ (۱۷ روز آبیاری، W۳) (به ترتیب ۳۷/۰ میلی­گرم برکیلوگرم وزن تر برگ و ۶۷/۱ درصد) مشاهده شد. بیشترین میزان کاروتنوئید و فلاونوئید در تیمار کودی سودوموناس (B۳) (به ترتیب ۳۷/۰ میلی­گرم برکیلوگرم وزن تر برگ و ۸۵/۱ درصد) و بیشترین درصد عنصر پتاسیم برگ گیاه در تیمار کودی مایکوریزا (B۲) (۲۲/۱۷ درصد) مشاهده شد. به­طورکلی می توان بیان کرد که در شرایط تنش کم­آبی، استفاده از کودهای زیستی به­ویژه آزوسپیریلوم و سودوموناس تاحدی می تواند از بروز اثرات سوء در این گیاه بکاهد.

آزوسپیریلوم, سودوموناس عملکرد کمی, کلروفیل, مایکوریزا.