محمد حسین سلطانی - دانش آموخته دکتری، پژوهشکده مطالعات منطقه ای، دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام، تهران، ایران

جغرافیای جهان اسلام دارای عوامل متعدد برترساز در جهان کنونی است که باتوجه به شرایط خاص مناطقی که کشورهای اسلامی در آن گسترش یافته اند، اغلب آنها دارای اهمیت و حساسیت مضاعفی هستند که می توانند بر تحقق تمدن نوین اسلامی تاثیرات جدی بگذارند. این مقاله با بررسی این موضوع (میزان تاثیرگذاری عوامل  برترساز جغرافیا جهان اسلام بر تحقق تمدن نوین اسلامی) و با هدف اصلی  شناسایی  این عوامل در جهان اسلام به رشته تحریر درآمده است. باتوجه به تاثیرشگرف برخی از این عوامل مانند جمعیت مسلمانان، پیوستگی جغرافیایی، نقاط حساس و راهبردی، منابع و مخازن و ذخایر انرژی کشورهای اسلامی در معادلات بین المللی، جهان اسلام می تواند با بهره گیری از سیاست های همسو و هماهنگ و تاکیدبر مشترکات در آینده شاهد تحقق تمدن نوین اسلامی موردنظر امامین انقلاب اسلامی باشد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی، تحلیلی است، ولی برای تجزیه وتحلیل متغیرها، از رویکرد پیمایشی استفاده شده است، باتوجه به شاخص ها و ملاک های تعیین شده در تجزیه وتحلیل به این نتیجه رسیدیم که شاخص های جمعیت مسلمانان، پیوستگی کشورهای اسلامی و موقعیت ژئواستراتژیک و معادن، مخازن و ذخایر انرژی بین سایر شاخص ها دارای اثر گذاری بیشتری بر وحدت و انسجام و قدرت جهان اسلام درجهت نیل به اهداف تحقق تمدن نوین اسلامی می باشد. به طورکلی عوامل برترساز جغرافیای جهان اسلام  درصورتی می توانند  تاثیرگذار باشند که عوامل انسانی  بتوانند نقش خود را به خوبی ایفا کند؛ زیرا این عوامل طبیعی  همیشه بوده و خواهند بود. آنچه که میتواند این عوامل را از حالت بالفعل به بالقوه تبدیل کند، سیاستهای همسو و کاربردی است که به وسیله نیروی انسانی (یعنی ملتهای بااراده و دولتهای مستقل و مقتدر) اتخاذ میگردد و میتواند این عوامل را به عامل قدرت جهان اسلام تبدیل کنند، درغیر این صورت، این عوامل خود میتواند باعث سلطه قدرتهای بزرگ بر جغرافیای جهان اسلام شوند. کمااینکه در گذشته و حال اکثرا این گونه بوده است.

عوامل برترساز, ژئوپولیتیک, جهان اسلام, تمدن نوین اسلامی