میکائیل وحیدی راد - استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران

رویکرد امام خمینی (ره) به تاریخ، نه تنها رویکرد سیاسی نیست و وقایع سیاسی در آن اهمیتی ندارند، بلکه ایشان نگاه ملی به تاریخ را نیز برنمی تابند و ازاین منظر، فلسفه تاریخ دینی را مبتنی بر نگاه الهی بر روند تاریخ، ساری و جاری می دانند. برهمین اساس، دستگاه فلسفه تاریخ ایشان نیز برگرفته از قرآن و سیره ائمه معصومین (ع) است که بسیار متفاوت از مکاتب غربی است که با نگاه اومانیستی بر نقش آفرینی صرف انسان تاکید دارند. امام خمینی (ره) با هستی شناسی و انسان شناسی متفاوت، دستگاه فلسفی جدیدی را پی ریزی نمودند که باوجود توجه به انسان ازمنظر انسان مسئول و سرنوشت ساز، نقش خداوند در آن نیز غیرقابل انکار بوده و از بنیادهای هستی به شمار می رود. پژوهش حاضر با کاربست روش تاریخی و با استفاده از توصیف و تحلیل بیانات و آثار ایشان، درصدد است اصول اساسی را که این دستگاه فلسفه تاریخ بر آن ابتنا دارد، دریابد و مشخص نماید در این فلسفه مردم چه جایگاهی دارند و در مراحل مختلف این دستگاه ایفاگر چه نقشی هستند. براساس یافته های نوشتار حاضر، ایشان با نگاهی توحیدی برگرفته از قرآن، فلسفه تاریخ خود را بنیاد نهادند و دراین میان با تقسیم بندی کلان هستی به دو جبهه حق و باطل و قرارگیری مردم در هر کدام از جبهه ها مسیر و پایان مشخصی را برای هر جبهه تصویر می کنند. ایشان بر منازعه دائمی میان این دو اشاره و بر پیروزی مهاجر الی الله تاکید دارند. مبارزه همیشگی که تلاش برای تاسیس حکومت اسلامی ذیل مفهوم "امانت" و تقدیم آن به صاحب الزمان با ظهور ایشان تاریخ به پایان خود خواهد رسید. بررسی شیوه اندیشه ایشان در حوزه فلسفه تاریخ با عمل ایشان به مثابه رهبر سیاسی بر وحدت و عدم وجود تضاد درونی در دستگاه فلسفه تاریخ ایشان دلالت می کند. 

فلسفه تاریخ, محرک تاریخ, پایان تاریخ, منازعه دائمی, امانت