محمد حسن زاده - دانشجو دکتری جامعه شناسی سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران
حجت کاظمی - نویسنده مسئول: استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
بهاره سازمند - دانشیار، گروه مطالعات منطقه ای، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران

الگوی مشروعیت، دربردارنده دلایل و استدلال هایی است که یک نظام سیاسی با استناد با آنها موجودیت، تداوم و لزوم اطاعت از خود را نزد اتباع و شهروندان خود توجیه می کند. مقاله حاضر تلاش می کند با مراجعه به منابع، متون و اسناد مرتبط و با استفاده از روش تحلیلی- مقایسه ای با رویکرد تطبیقی- تاریخی، به مطالعه الگوی مشروعیت در سه نظام سیاسی تجربه شده در ایران معاصر پرداخته و به این سوال اصلی پاسخ دهد که مولفه های مشروعیت در نظام قاجاری، پهلوی و نظام جمهوری اسلامی ایران کدامند؟ و وجوه اشتراک و افتراق مولفه های مشروعیت در این سه نظام سیاسی در چیست؟یافته های مقاله نشان می دهد که الگوی مشروعیت در این نظام ها برمبنای تلفیقی از منابع مشروعیت ساز استوار شده است؛ لذا باید بر سرشت ترکیبی، چندبعدی و «منشوری» الگوی مشروعیت هرسه نظام سیاسی تاکید شود؛ اما تمایز مبنایی و اصلی در نقطه تاکید و تمرکز هر کدام از آنها بوده است. هسته اصلی الگوی مشروعیت و قدرت در نظام قاجاری بر مبادی اندیشه سنتی سلطنت پدرسالارانه و استبدادی استوار بوده است. در نظام سلطنتی پهلوی تاکید اصلی بر ترکیبی از اندیشه سلطنت پدرسالارانه و ناسیونالیسم باستان گرایانه بوده است. در جمهوری اسلامی نیز به عنوان نظامی برآمده از انقلابی مردمی و مبتنی بر آرمان های اسلامی، ابتنای اصلی مشروعیت نظام بر مبادی دینی و مردم سالارانه است.  

قدرت, اقتدار, مشروعیت, نظام پادشاهی سنتی, نظام سلطنتی, نظام جمهوری اسلامی