نهال نفیسی - عضو هیات علمی گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی
هادی جلیلی - مترجم و پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی، کارشناس ارشد جامعه شناسی،

فراگیری و عمق فزاینده عملکرد شیوه ها و ابزارهای نظارتی در کلیه سطوح زندگی خصوصی افراد و ساحت عمومی جوامع در دهه های اخیر منجر به شکل گیری حوزه ای از دانش تحت عنوان «مطالعات نظارت» شده است. در ایران گرچه بر اشکال رسمی و دولتی کنترل و نظارت بسیار تاکید شده، شکل های مختلف کنترل و نظارت که در داخل خود خانواده ها و توسط اعضای خانواده بر یکدیگر اعمال می شوند عمدتا از لحاظ نظری نامرئی مانده اند. در این مقاله ابتدا می کوشیم با معرفی حوزه میان رشته ای«مطالعات نظارت»، بعضی ابزارهای نظری و مفهومی لازم برای پرداختن به این حوزه را در دسترس پژوهشگران ایرانی قرار دهیم، و سپس به طرح یافته های تحقیق درباره سازوکارهای مختلف نظارت و کنترل در خانواده های ایرانی در سال های پایانی قرن ۱۴۰۰ شمسی خواهیم پرداخت. در این تحقیق که در فاصله سال های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ انجام شد، با ۳۵ خانواده ساکن تهران که فرزند دختر و/یا پسر بین ۱۳ تا ۲۳ سال داشتند، مصاحبه های باز و نیمه ساخت یافته یک تا سه ساعته، عمدتا در منزل آنها، انجام دادیم. در انتخاب خانواده ها دقت داشتیم که ویژگی های اقتصادی، عقیدتی، حرفه ای، و محله ای متفاوتی داشته باشند و تا حد امکان تنوع اجتماعی موجود در میان ساکنان تهران را بازتابانند. یافته های تحقیق معطوف به تغییر و تحولات شیوه های نظارت داخل خانواده از دهه ۱۳۶۰ تا دهه ۱۳۹۰ و عوامل موثر بر آنها، نابرابری سرمایه های خانوادگی در عصر خصوصی شدن امنیت، و کشمکش بر سر مرزهای نظارت بین خانواده و نهادهای رسمی همچون دولت، صداوسیما، و مدرسه است.

مطالعات نظارت, خانواده, نوجوانان و جوانان, نابرابری, خصوصی سازی امنیت