آرزو بلالی - دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه،واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ،ایران
افسانه ادریسی - دانشکده علوم اجتماعی استادیار گروه جامعه شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران(نویسنده مسئول)
اسماعیل عالی زاد - عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی
مظفرالدین شهباری - استادیار گروه جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیدهدر این مقاله از خلال تحلیل گفتمان کتاب احمد نوشته طالبوف تبریزی، بازنمایی ایده پیشرفت در ادبیات دوره مشروطه مورد بررسی قرار می گیرد. نشان داده می شود که چگونه متاثر از گفتمان پیشرفت تکنولوژیک، جامعه حول «تزیید صنایع مترقی» به سمت جامعه ایده آل حرکت می کند و طی کردن این مسیر مستلزم انجام تغییرات بنیادین در نحوه «تعلیم و تربیت اطفال» است به نحوی که «علم ملل متمدنه» آموزش داده شود و در عین حال با تاسیس کارخانه ها و شرکت ها به «ثروت عمومی» افزوده می گردد و مملکت عقب ماندگی خود را در دو جنبه «علم» و «ثروت» جبران می نماید. ایده پیشرفت از چهار وجه عقل باوری، عام باوری، نقش دولت و تقابل میان آنچه هست و آنچه باید باشد، بررسی گردید و مشخص شد که طالبوف قائل به تقدم خرد ابزاری به عنوان نیروی پیشبرنده جامعه ای است که به واسطه جهل و تنبلی از قافله تمدنی که غرب در قله آن است، عقب مانده است. البته این عقب ماندگی به لطف حکومت کارآمد و خواهان پیشرفتی که مبتنی بر قانون عمل نماید قابل جبران است. در این مسیر این «مهندسان وطن پرست»، «عالمان وطن دوست» و «شریعتمندان پرتلاش» هستند که عاملان اصلی پیشرفت محسوب می شوند و بایستی در برابر «تجار حمال فرنگی ها»، «مقلدان فرنگی مآب» و «خرافه پرستان تنبل» از ناموس وطن در برابر استعمار غرب دفاع کنند. کلید واژگان: ایده پیشرفت، تحلیل گفتمان لاکلو و موف، ادبیات داستانی مشروطه، طالبوف تبریزی.

کلید واژگان: ایده پیشرفت, تحلیل گفتمان لاکلو و موف, ادبیات داستانی مشروطه, طالبوف تبریزی