اختلافات امام غزالی با امام شافعی در اصول فقه

محمد غزالی که از اصولیان برجسته شافعی مذهب به شمار می­ رود، با وجود آنکه تقید خود به اصل مذهب شافعی را حفظ کرده، در برخی مسایل اصولی با رئیس مذهب خویش، شافعی اختلاف­ نظر دارد. مهمترین این موارد به شرح زیر است: در حالی که شافعی مفهوم مخالف را حجت می­ داند، غزالی به عدم حجیت آن و درواقع به نداشتن مفهوم برای آن قایل است. در موضوع نسخ، غزالی همانند اکثر اصولیان بر این باور است که امکان نسخ قرآن با سنت متواتر و نیز نسخ سنت با قرآن وجود دارد، ولی شافعی معتقد است که قرآن توسط قرآن و سنت توسط سنت نسخ می­ شود. اختلاف دیگر آنها در حجیت قول صحابی است، بدین­ گونه که مطابق قول قدیم شافعی قول صحابی، حجت است، در حالی که غزالی قول صحابی را حجت نمی­ داند. بررسی آراء و استدلالات اقوال آنها نشان می­ دهد که در موضوعات فوق، رای راجح، حجیت مفهوم مخالف، جواز نسخ قرآن به سنت و سنت به قرآن و عدم حجیت قول صحابی است. بر هریک از این اختلاف­ نظرهای اصولی، آثار فقهی مترتب است که در دیدگاههای فقهی شافعی و غزالی انعکاس یافته است.

Keywords:

شافعی , محمد غزالی , اصول فقه , مفهوم مخالف , نسخ , قول صحابی