حسن لشکری - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
مهناز جعفری - دکتری آب و هواشناسی سینوپتیک، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
زینب محمدی - پسادکتری آب و هواشناسی سینوپتیک، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیدهبارش های زمستانه بخش جنوبی ایران به دلیل همزمانی با دوره کشت و تامین بخشی از آب مورد نیاز زراعت اهمیت ویژه ای دارد. بررسی بارش ماهانه ۳۰ساله ایستگاههای جنوبی ایران در این پژوهش و سایر پژوهش های انجام شده نشان داد مقادیر بارش و تعداد سامانه های ورودی به این منطقه در ماه فوریه نسبت به ماههای قبل و بعد کاهش محسوسی دارد. برای علت یابی این پدیده پیش فرض های مختلفی بررسی شد. شارش رطوبتی از دریاهای گرم اطراف و رطوبت شارش شده روی منطقه، موقعیت مکانی واچرخند عربستان و موقعیت محور ناوه مدیترانه ای در کل دوره آماری (۱۹۸۶- ۲۰۱۷) و در سال های نمونه و موقعیت محور جت جنب حاره ا ی فقط در سال های نمونه، از گزینه های پیش فرض موثر بر تغییرات بارشی سه ماه بودند. نتایج این پژوهش نشان داد جابه جایی مکانی واچرخند عربستان به ویژه در لایه زیرین وردسپهر و جابه جایی نصف النهاری جت جنب حاره ای، از مهم ترین عوامل در کاهش یا افزایش بارش های سه ماه نسبت به همدیگر در جنوب و جنوب غرب ایران بوده است. جت جنب حاره ای که موثرترین جت در تشدید ناپایداری های همرفتی بخش جنوبی ایران است، در ماه فوریه از منطقه دور است و جابه جایی شمال سوی کاملا بارزی را نشان می دهد. همچنین سامانه های بارشی که از جنوب به منطقه وارد می شوند با جابه جایی شمالی تر و غرب سوتر، عموما به صورت سامانه های ادغامی از غرب به ایران وارد می شوند. پدیده دیگر، جابه جایی غرب سوتر و گسترش مداری تر واچرخند عربستان در ماه فوریه نسبت به دو ماه دیگر است. این الگوی گسترش واچرخند مانع جدی فرارفت رطوبت و گسترش سامانه سودانی روی منطقه است.

واچرخند عربستان, ناوه مدیترانه ای, جت جنب حاره ای, جنوب و جنوب غرب ایران