صفورا احمدزاده - دانشگاه اصفهان
مهدی کدیور - دانشگاه صنعتی اصفهان
قدرت الله سعیدی - دانشگاه اصفهان

گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) یکی از گیاهان دانه روغنی است که به دلیل سازگاری وسیع آن با عوامل محیطی می تواند در تامین دانه های روغنی کشور بسیار سهیم باشد. گلرنگ در منطقه اصفهان، بعد از برداشت غلات دانه ریز و به عنوان کشت دوم در سطح نسبتا وسیعی کشت می شود. امروزه تلاش هایی به منظور بهبود کیفیت روغن گلرنگ و امکان استفاده گسترده از آن در صنعت روغن های خوراکی در حال انجام است. در این تحقیق کمیت و کیفیت روغن استخراجی از دانه ۲۰ ژنوتیپ مختلف داخلی و خارجی گلرنگ بررسی شده است. محتوای روغن و پروتئین دانه ژنوتیپ ها به ترتیب دارای دامنه ۲۴/۲۰ تا ۷۳/۳۶% و ۶۴/۱۵ تا ۵۰/۲۱% بود. ژنوتیپ های۱۲۱C و ۲۴۲۸E با بیشترین میزان روغن (به ترتیب۷۳/۳۶ و ۲۴/۳۶%) از نظر محتوای روغن و ژنوتیپ های ۱۱۲M و ۲۴۲۸E با بیشترین میزان پروتئین (به ترتیب۵۰/۲۱ % و۴۰/۲۱%) از نظر محتوای پروتئین بهترین ژنوتیپ های داخلی مورد مطالعه بودند. هدف عمده اصلاح گلرنگ، تغییر ترکیب روغن و به طور خاص افزایش اسید اولئیک است. تعیین ترکیب اسیدهای چرب روغن با استفاده از گاز کروماتوگرافی نشان داد که بیشترین میزان اسید اولئیک در روغن ژنوتیپ ۱۱۲M (۰۳/۲۱%) و بیشترین میزان اسید لینولئیک مربوط به روغن ژنوتیپ ۱۵ K (۱۱/۸۰ %) می باشد که از نظر میزان اسید لینولئیک بین ژنوتیپ ۱۵ K با رقم اصلاح شده خارجی Saffire (۹۷/۷۹%) اختلاف معنی داری وجود نداشت. نتایج حاصل گویای آن است که فعالیت های به نژادی بر خصوصیات روغن موثر بوده و از جمله ژنوتیپ های دارای اهمیت، دو ژنوتیپ اصلاحی داخلی ۱۱۲M و ۴۲۰ M می باشند که از نظر پروفیل اسید چرب و نیز پایداری روغن دارای کیفیت مطلوبی بوده و کاربرد آنها در برنامه های اصلاحی می تواند به دستیابی به روغنی با کیفیت مطلوب منجر شود. واژه های کلیدی: گلرنگ، ژنوتیپ اصلاحی، محتوای روغن، خواص فیزیکوشیمیایی