سهم نگاه حافظ از خمسه نظامی

حافظ وامدار شاعران پیش از خود بود و «از پژوهش در دیوان های شاعران پارسی گو و تازی گو بهره ها برد» (خطیب رهبر، ۲۹:۱۳۷۷). و اشعار آنها را خوانده و در محضر اشعارشان زانوی شاگردی بر زمین زده و برخی مفاهیم آنها را به شعرش افزوده است، منتهی به سبک و سیاق خود. یکی از صنایع بدیعی که در شعر حافظ ظهور و بروز آشکار دارد، صنعت تلمیح است. او با تلمیح به نام ها، داستان ها، روایت ها و آیات، شعرش را غنا می بخشد و به ایجاز می آراید تا با کمترین واژه، بیشترین بهره را از سخن ببرد. بخشی از تلمیحات حافظ به داستان ها و کتاب های نظامی گنجوی شاعر و منظومه پرداز قرن ششم هجری قمری مربوط می شود. با اینکه حافظ بارها به استقبال ابیات نظامی رفته است اما این پژوهش به بررسی نگاه تلمیحی حافظ به اشعار نظامی می پردازد. حافظ ه غیر از مخزن الاسرار، در ۵۸ بیت تلمیحاتی از چهار کتاب دیگر خمسه نظامی (خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و اسکندرنامه (شرف نامه و خردنامه)) در غزل های خود آورده است. آنچه از بررسی تلمیحات حافظ از خمسه نظامی حاصل آمده گواه آن است که حافظ به دقت کتاب های نظامی را حافظ گاه در سرایش ابیات تلمیحی خود واژه های ابیات متناظر در دیوان نظامی را در شعرش بازتابانده است که این امر نشانگر تسلط او به ابیات منظومه های نظامی است.

Keywords:

نظامی , حافظ , خمسه نظامی , خسرو و شیرین , لیلی و مجنون , هفت پیکر , اسکندرنامه , مخزن الاسرار , دیوان حافظ