فاطمه افروزه - Master of Psychology, Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran
قاسم عسکری زاده - ۲Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran
افسانه توحیدی - ۲Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran

 چکیده مقدمه: بیماری مزمن مانند نارسایی کلیه که نیازمند انجام همودیالیز هستند تجربه­ای چند بعدی است که موجب ناتوانی فرد در بسیاری از زمینههای روانی، اجتماعی، اقتصادی و ... میشود، لذا این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی مدیریت استرس به شیوه شناختی رفتاری بر خستگی مزمن و اضطراب مرگ زنان تحت درمان با همودیالیز انجام شد. روش­: روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی بود. نمونهای به حجم ۳۰ نفر از زنان تحت درمان با همودیالیز به روش نمونهگیری در دسترس از زنان تحت درمان با همودیالیز شهرستان رفسنجان انتخاب شد. دادههای مورد نیاز از طریق پرسشنامه خستگی مزمن چالدر و همکاران (CFS) و پرسشنامه اضطراب مرگ تمپلر (TDAS)، در دو مرحله قبل از مداخله و بعد از مداخله جمعآوری شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از تحلیل کوواریانس چند متغییری (MANCOVA) استفاده شد. یافته­ها: نتایج آزمونهای تحلیل کوواریانس چند متغییری نشان داد که آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختی- رفتاری توانسته است خستگی مزمن و اضطراب مرگ زنان تحت درمان با همودیالیز را در افراد گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل، در مرحله پسآزمون، به طور معناداری کاهش دهد. نتیجه­گیری: با توجه به اثربخشی مدیریت استرس به شیوه شناختی رفتاری بر خستگی مزمن و اضطراب مرگ زنان تحت درمان با همودیالیز، میتوان گفت که این مداخله برای کاهش نشانههای روانشناختی زنان تحت درمان با همودیالیز سودمند است. با توجه به یافته های این پژوهش مدیریت استرس به شیوه شناختی_رفتاری میتواند بر کاهش تجربه چند بعدی احساس ناتوانی در بیماران دارای نارسایی کلیه  که همزمان بایستی همودیالیز را انجام دهند موثر باشد و بایستی در مراکز درمانی نسبت به آموزش آن توجه ویژه اعمال شود.    

Cognitive–behavioral stress management, chronic fatigue, death anxiety, hemodialysis., مدیریت استرس به شیوه شناختی- رفتاری, خستگی مزمن, اضطراب مرگ, همودیالیز