زهرا مهرپویا - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
فرامرز طوطی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
کاظم کاظمی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمدعلی برقی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

منطقه زرین دشت در استان تهران، در میان شهرستان های دماوند و فیروزکوه جای دارد. این منطقه با گسترش نزدیک به ۱۰ کیلومتر مربع، بخشی از پهنه ساختاری البرز مرکزی به شمار می رود. برپایه بررسی های سنگ نگاری و زمین شیمیایی، سنگ های آذرآواری منطقه زرین دشت ترکیب تراکیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت دارند. بررسی های میکروسکوپی و تجزیه XRD نشان می دهند این سنگ ها دارای شیشه و بلورهای کوارتز، کلینوپتیلولیت، آنالسیم، ناترولیت، هیولاندیت، مونت موریونیت، کائولینیت، ایلیت و کلریت هستند. بافت توف ها ویتروفیری است. برپایه داده های زمین شیمیایی، سنگ های یادشده سرشت کالک آلکالن دارند و از نوع متاآلومین تا پرآلومین است. الگوی تغییرات عنصرهای کمیاب و کمیاب خاکی بهنجارشده به ترکیب کندریت و گوشته اولیه برای نمونه های منطقه زرین دشت نشان دهنده غنی شدگی این سنگ ها از LREE و LILE نسبت به HREE و HFSE و آنومالی منفی Eu، Ba، Ti، Sr و P است. این پدیده و نیز جایگاه نمونه ها در نمودارهای گوناگون شناسایی پهنه زمین ساختی، نشان دهنده پیدایش سنگ های زرین دشت در پهنه فرورانش حاشیه فعال قاره ای هستند. کلریت ها افزون بر حضور در زمینه سنگ، کمابیش حفره ها را (به صورت بادامکی) پر کرده اند؛ اما آنالسیم بیشتر در زمینه سنگ پراکنده بوده و گویا پیامد بازتبلور شیشه های آتشفشانی، مانند شارد های درون سنگ، هستند. این کانی های ثانویه پیامد دیاژنز تدفینی– دگرگونی درجه پایین در توف های زرین دشت دانسته می شوند که زیر فشار لایه های بالایی روی داده است.

زئولیت, ژئوشیمی, دیاژنز تدفینی, توف های سازند کرج, زرین دشت, البرز مرکزی