هدی کریمی - گروه روانشناسی، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران
حسن احدی - استاد گروه روانشناسی، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران
احمد برجعلی - دانشیار گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
محمد حاتمی - دانشیار گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

مقدمه: مبتلا شدن به بیماری های مزمن نظیر ام اس می تواند به نومیدی و ایجاد احساسات و افکار منفی منجر شوند و باعث کاهش کیفیت زندگی فرد شود. تحقیق حاضر با هدف مقایسه اثربخشی معنویت درمانی و آموزش ذهن آگاهی بر سطح کورتیزول و تاب آوری بیماران مبتلا به ام اس انجام شد.روش کار: روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری در این پژوهش شامل تمامی بیماران مراجعه کننده به انجمن ام اس تهران که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس ۶۰ بیمار انتخاب شد و به صورت تصادفی به سه گروه جایگزین شدند.یافته ها: نتایج تحلیل کورایانس نشان داد که مداخله معنویت درمانی و ذهن آگاهی بر سطح کورتیزول و تاب-آوری موثر بود (۰۰۱/۰ ≥p). نتایج مقایسه نیز نشان داد که معنویت درمانی تاثیر بیشتری بر سطح کورتیزول و تاب آوری بیماران دارد (۰۰۱/۰ ≥p).نتیجه گیری: هر دو روش معنویت درمانی و ذهن آگاهی بر بیماران ام اس مفید بود اما معنویت درمانی بر بهبود کورتیزول و تاب آوری بیماران ام اس تاثیر بیشتری داشت.

معنویت درمانی, ذهن آگاهی, کورتیزول, تاب آوری, مولتیپل اسکلروزیس