علی اکبر جمالی - استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد میبد
نواب رئیسی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد میبد

با افزایش روزافزون جمعیت، موضوع بهره وری از منابع آب اهمیت بیشتری پیدا می کند. امروزه برای تامین آب به ویژه در مناطق خشک، آبخیزداری جایگاه خاصی در برنامه ها یافته و تنظیم گردش آب و ذخیره نزولات و بهره برداری از رواناب های فصلی و سیلابی به عنوان یکی از راه ها برای رفع کمبود آب مطرح است. منطقه مورد مطالعه حوزه آبخیز مته سنگ با وسعت ۶۱۰۰ هکتار در شمال شرقی شهرستان نیکشهر استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران قرار دارد. ابزار گردآوری این پژوهش، پرسشنامه است که روایی آن به­ وسیله متخصصان آبخیزداری و کارشناسان منابع طبیعی بررسی شده است. ضریب پایایی آن با استفاده از نرم افزار SPSS و ضریب آلفای کرونباخ بین ۰.۷۶ و ۰.۷۸ برای مقیاس های مختلف به دست آمده است. به منظور ارزیابی اثرات اقتصادی طرح های حفاظت خاک و آب در منطقه مورد نظر از روش تحلیلی سود به هزینه و روش پرسشنامه و آزمون کای اسکوئر استفاده شده است. میزان نسبت سود به هزینه برابر با ۱.۰۳ به دست آمده که نشان دهنده توجیه اقتصادی این طرح ها است. نتایج آزمون کای اسکوئر در بحث اجتماعی، با ارزیابی طرح های حفاظت خاک از طریق پرسشنامه، نمایانگر کاهش مهاجرت، کاهش وقوع سیل، کاهش بیکاری، کنترل سیلاب و رسوب، رضایتمندی و مشارکت صددرصدی در این طرح ها است. همچنین، در بحث اقتصادی، نتایج استفاده از آزمون آماری در خصوص ارتباط عملکرد طرح های حفاظت خاک و آب با افزایش محصولات، کاهش زمین های بایر، افزایش پوشش گیاهی، افزایش تعداد دام، افزایش مقدار منابع آب و افزایش سطح اراضی زراعی و باغی، دلالت بر رد فرض صفر و معنی داری این روابط از نظر آماری بوده است. به طور کلی طرح های مکانیکی حفاظت خاک و آب در این پژوهش جنبه های مثبت چند منظوره را نشان داده است.

سود به هزینه, سیل, مشارکت, مهاجرت, منابع طبیعی