علیرضا شکوهی - دانشیار، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
رضا مروتی - کارشناس ارشد، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

در سال های اخیر خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان دومین دریاچه فوق شور دنیا مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است. این پژوهش، به بررسی اثر خشکسالی بر خشک شدن تدریجی این دریاچه به کمک دو شاخص بارش استاندارد (SPI) و شاخص شناسایی خشکسالی (RDI) می پردازد. در این تحقیق از داده های جهانی بارش پایگاه GPCC و دمای پایگاه NCEP/NCAR در دوره بلندمدت ۲۰۱۰-۱۹۸۰ استفاده شده است. نتایج نشان می دهند که حوضه دریاچه ارومیه در سال ۲۰۰۰-۱۹۹۹ دچار خشکسالی شدیدی شده است. اثرات سوء این خشکسالی می توانست با ترسالی های بعدی تقلیل یابد، ولی حوضه با تجربه دوره های نرمال و نزدیک به نرمال در سال های بعد، مجددا در سال ۲۰۰۸ دچار خشکسالی نسبتا شدید دیگری شده است. مقدار شاخص های RDI و SPI برای واقعه سال ۱۹۹۹ به ترتیب ۲.۲۳- و ۲.۱۳- به دست آمد. مقایسه این دو شاخص برای دیگر موارد خشکسالی شدید و بسیار شدید حادث شده در منطقه نشان از حساس تر بودن شاخص RDI نسبت به شاخص SPI در ارزیابی خشکسالی های حدی دارد. از سال ۲۰۰۰ به بعد، حوضه هم از نظر بارش و هم از نظر خشکسالی به شرایط نرمال نزدیک شده است، اما مساحت دریاچه ارومیه روند کاهشی خود را تا به امروز ادامه داده است. این امر نشان می دهد که علاوه بر خشکسالی، عوامل دیگری نیز در خشک شدن این دریاچه نقش داشته اند. بر اساس نتایج به دست آمده، دوره توسعه فعالیت های عمرانی در حوضه منطبق بر دوره هایی است که شاخص های خشکسالی، شکننده بودن حوضه از نظر منابع آبی را به خوبی نشان داده اند. این امر نمایانگر اهمیت استفاده از سیستم های پایش خشکسالی، به عنوان جزئی تفکیک ناپذیر از مدیریت جامع منابع آب، برای جلوگیری از فجایعی که کل کشور را  تحت تاثیر قرار می دهند، می باشد.

دوره نرمال, شاخص RDI, شاخص SPI, NCEP/NCAR, GPCC