بررسی تاثیر خشک سالی بر منابع آب زیرزمینی به منظور مدیریت بهینه بهره برداری، مطالعه موردی: دشت الشتر

خشک سالی مخاطره آمیزترین پدیده طبیعی است. گرچه امکان جلوگیری از وقوع آن وجود ندارد، اما می توان با انجام اقداماتی اثرات منفی آن را کم نمود. یکی از سیستم هایی که به شدت تحت تاثیر خشک سالی واقع شده و کمتر مورد توجه قرار می گیرد، آب های زیرزمینی است. در این پژوهش، با استفاده از شاخص بارندگی معیار شده (SPI) در مقیاس های مختلف ماهانه، فصلی و سالانه و شاخص منبع آب زیرزمینی (GRI) درطول دوره آماری ۱۳۸۹-۱۳۷۰ وضعیت خشک سالی و تاثیر آن بر منابع آب زیرزمینی دشت الشتر بررسی شد. پس از انجام آزمون های همگنی روی داده های جمع آوری شده و رفع نواقص آماری به روش تفاضل و نسبت ها، شاخص های مذکور از طریق نرم افزار DIP در مقیاس های زمانی سالانه، فصلی و سه، شش، نه، ۱۲، ۱۸، ۲۴ و ۴۸ماهه محاسبه شد. در مرحله بعد با توجه به مقدار SPI و GRI محاسبه شده، وضعیت رطوبتی برای هر بازه زمانی تعیین شد. نتایج نشان می دهد  که روند خشک سالی هواشناسی و آب زیرزمینی دشت منفی است. همبستگی بین شاخص SPI در مقیاس های زمانی مختلف با اعمال و بدون اعمال تاخیر زمانی، با میانگین تراز سطح سفره آب زیرزمینی و شاخص GRI بررسی شد. تحلیل های آماری نشان داد که شاخص SPI در مقیاس زمانی ۲۴ماهه بدون تاخیر زمانی با میانگین تراز سطح سفره آب زیرزمینی و شاخص GRI در سطح ۰/۰۱ معنی دار بوده و دارای بیشترین ضریب همبستگی است که حاکی از تاثیرگذاری خشک سالی بر آب زیرزمینی دشت الشتر می باشد. رابطه رگرسیون بین تراز متوسط سطح ایستابی و SPI-۲۴ نشان داد که ۶۴/۴ درصد از واریانس تراز متوسط سطح ایستابی تحت تاثیر SPI-۲۴ و ۳۵/۶ درصد متاثر از سایر عوامل است. با بررسی مجموع بزرگی خشک سالی (DM) معلوم شد که خشک سالی های هواشناسی و آب زیرزمینی به ترتیب بر فصول زمستان و پاییز منطبق هستند. بدون شک مدیریت بهینه بهره برداری به خصوص در فصول بهار و تابستان اثر بسیار مهمی در جلوگیری از تخریب منابع آب زیرزمینی منطقه دارد.

Keywords:

بزرگی خشک سالی , تاخیر زمانی , تحلیل آماری , شاخص منبع آب زیرزمینی , شاخص بارندگی معیار شده