جواد محمدی نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور مرکز اصفهان
مرتضی خداقلی - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان

گرد و غبار از جمله پیامدهای ناشی از خشک سالی هاست که در طی سال های اخیر به عنوان یکی از عوامل مهم و موثر بر رشد و میزان تولید گندم در کنار دیگر نوسانات اقلیمی (دما و بارش) نمایان گشته است. به منظور بررسی نقش اقلیم و تاثیرات احتمالی ناشی از آن در میزان فراوانی گرد و غبار و عملکرد گندم، شدت خشک سالی ها در سطح نه ایستگاه سینوپتیک استان لرستان و در طی یک دوره ۱۰ساله ۲۰۰۹-۲۰۰۰ مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. شدت خشک سالی ها براساس شاخص SPI و در مقیاس زمانی شش ماهه مختوم به ماه خرداد محاسبه و ارتباط آن با توزیع فراوانی روزهای گرد و غباری (دید افقی کمتر از ۲۰۰۰ متر) و میزان اثری که می تواند بر عملکرد گندم دیم داشته باشد، معین شد. میزان همبستگی های متقابل با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و روش رگرسیون چندگانه در محیط نرم افزاری SPSS و خوشه بندی به روش Ward در محیط نرم افزاریS-PLUS  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که در سال هایی که ترسالی حتی به صورت نرمال بروز نموده است، روزهای گرد و غباری نیز در استان اتفاق افتاده و میزان عملکرد گندم به طور متوسط به کمتر از ۱۰۰۰ کیلوگرم در هکتار رسیده است (سال های ۲۰۰۴، ۲۰۰۵ و ۲۰۰۷). این در حالی است که هرگاه این میزان ترسالی از حد نرمال عبور نموده و در حدود ترسالی خفیف قرار گرفته است، روزهای غباری به صفر رسیده و میزان عملکرد گندم به طور متوسط به بیش از ۱۵۰۰ کیلوگرم در هر هکتار رسیده است (سال ۲۰۰۶). فراوانی روزهای گرد و غباری و میزان عملکرد گندم در اکثر ایستگاه ها، به صورت مثبت و مستقیم مرتبط هستند و در خرم آباد، کوهدشت و بروجرد به ترتیب به میزان ۰.۷۸۴، ۰.۶۲۶ و ۰.۹۳۳ به صورت مستقیم ظاهر شده و به طور تقریبا کامل و معکوس در ایستگاه ازنا به میزان ۰.۹۲۶- قابل مشاهده است.

ترسالی, گرد و غبار, رگرسیون چندمتغیره, همبستگی پیرسون