سعید نبی پی لشگریان - کارشناس ارشد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
سید علی اصغر هاشمی - مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سمنان
صمد شادفر - استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

یکی از معضلات مهم کشور ایران که باعث کاهش کیفی و کمی خاک می شود، فرسایش خاک و تولید رسوب می باشد. برای کاهش اثرات سوء این پدیده لازم است که اقدامات حفاظت خاک و آبخیزداری صورت گیرد. بنابراین ضرورت اطلاع از میزان فرسایش خاک و تولید رسوب در مناطق مختلف وجود دارد و باید مناطق بحرانی را شناسایی نمود. با توجه به نبود ایستگاه های رسوب سنجی در اکثر خروجی های حوزه های آبخیز کشور و عدم کفایت داده ها، مدل های تجربی، از ابزارهای مناسب برای تولید این لایه اطلاعاتی مهم می باشند. یکی از این مدل ها که اخیرا در خارج از ایران طراحی و ابداع شده، مدل تجربی FSM است. هدف اصلی از اجرای این پژوهش، بررسی میزان همخوانی نتایج حاصل از رسوب برآوردی مدل FSM و میزان واقعی می باشد. لذا به منظور ارزیابی این مدل، نه سد کوتاه با عمر ۱۰ سال بدون سرریز در استان سمنان انتخاب شد. سپس برای محاسبه رسوبدهی حوضه ها، لایه های اطلاعاتی لازم برای مدل تجربی FSM (توپوگرافی، زمین شناسی، خندق، شکل حوضه و پوشش گیاهی) بررسی و امتیازهای مربوطه داده شد و مدل واسنجی شده برای حوضه های منتخب استان ارائه شد. مقادیر برآوردی از مدل با مقادیر واقعی اندازه گیری شده در بندها ارزیابی شد. نتایج حاصله بیانگر آن است که کاربرد معادله اصلی مدل کارایی ندارد. همچنین، نتیجه گیری نشان می دهد که نتایج برآورد شده به وسیله مدل FSM واسنجی شده با مقادیر حاصل از رسوب سنجی بندها ۸۴ درصد مطابقت دارد.

تولید رسوب, حفاظت خاک, رسوب سنجی, سد کوتاه, فرسایش خاک