محمود ایزدی - مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بوشهر
مرتضی پوزش شیرازی - مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بوشهر

استان بوشهر با بیش از ۵.۵ میلیون اصله نخل در جنوب کشور واقع گردیده است. وقوع خشک سالیهای پیدرپی و کمبود آب آبیاری در سالهای اخیر، سبب کاهش عملکرد و همچنین، کیفیت نامطلوب میوههای خرما شده است. استفاده بهینه از آب آبیاری جهت اقزایش کارایی مصرف آب و همچنین شناسایی ارقام مقاوم خرما به خشکی و توسعه کشت آنها از راههای مقابله با بحران کمبود آب در منطقه میباشد. اگرچه درخت خرما این توانایی را دارد که خود را به نوسان های میزان رطوبت خاک که تحملش برای اکثر درختان  امکان ندارد، تطبیق دهد اماکاشت درختان خرما در مناطقی موفقیت آمیزتر است که میزان رطوبت در خاک آنها زیاد بوده و تغییرات حرارت سالیانه بین ۴۵-۱۷ درجه سانتی گراد داشته باشد. از این رو، لزوم مطالعه پیرامون مقاومت ارقام مختلف خرما به خشکی و تعیین میزان کاهش عملکرد آن تحت تاثیر تنش خشکی ضروری است. پژوهش حاضر در قالب طرح  بلوکهای کامل تصادفی روی سه رقم خرمای کبکاب، زاهدی و شهابی با سه تیمار آبیاری، در سه تکرار در سالهای ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵ اجرا شد. هرکرت آزمایشی شامل دو درخت و تیمارها شامل ۳۵، ۵۰ و ۶۵ درصد از مقدار آب مورد نیاز بودند. از روش آبیاری تحت فشار بابلر برای آبیاری درختان استفاده شد. صفات اندازهگیری شده شامل وزن، طول و قطر میوه؛ وزن، طول و قطر هسته، نسبت گوشت به هسته، رطوبت، TSS، pH و عملکرد بود. نتایج نشان داد که اثر رقم بر تمامی صفات معنی دار بوده است. در حالیکه تیمارهای آبیاری به جز بر عملکرد محصول بر سایر صفات اثر معنیدار نداشته است. در عین حال اثر تیمارهای آبیاری تنها بر عملکرد محصول معنی دار بود که در تیمار ۶۵ درصد از مقدار آب مورد نیاز ، بیشترین عملکرد به دست آمد. با توجه به قرار گرفتن دو تیمار آخر در یک کلاس آماری، در شرایط کمبود آب و با در نظر گرفتن بحث کم آبیاری،  برتری تیمار ۵۰ به ۶۵ درصد از مقدار آب مورد نیاز مشخص می شود. همچنین، میانگین آب مصرفی در تیمارهای مختلف آبیاری در طول سه سال آزمایش به ترتیب ۵۴۹۷، ۷۷۵۸ و ۹۸۲۲ مترمکعب در هکتار در سال با کارایی مصرف آب ۰.۵۴۴، ۰.۴۸۱ و ۰.۴۰۹ کیلوگرم بر مترمکعب آب مصرفی بود. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که ترتیب مقاومت ارقام مختلف خرما به کم آبیاری و تنش آبی به ترتیب در زاهدی بیشتر از شهابی و در شهابی بیشتر از کبکاب بوده است.

تنش آبی, رطوبت خاک, عملکرد, کارایی مصرف آب, کرت