محمدرضا دانشور - مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد
محمدرضا دانائیان - مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد

با توجه به این که در سال های اخیر، طرح های متعدد پخش سیلاب به وسیله دستگاه های تحقیقاتی و اجرایی گسترش یافته است، کمبود اطلاعات در خصوص ضوابط طراحی، باعث شده که به علت عدم تناسب سطح عرصه پخش سیلاب و دبی انحراف یافته، استفاده بهینه از طرح در بعضی از نقاط به عمل نیاید. از این رو، تعیین رابطه ای بین سطح عرصه مورد نیاز برای حجم مشخص سیلاب بر اساس ویژگی های عرصه ضرورت پیدا می کند.بنابراین، با توجه به این هدف، اجرای طرح در قسمتی از آبخوان میان کوه با وسعت ۶۰هکتار انجام شده است و قبل از هرسیل گیری میزان تراوایی خاک اندازه گیری شد. در مدت اجرای طرح در مجموع تعداد شش مرتبه سیل گیری اتفاق افتاد که هر بار میزان دبی و حجم سیلاب ورودی، مدت زمان سیل گیری، میزان دبی و حجم سیلاب خروجی، مدت زمان نفوذ سیلاب در عرصه و همچنین سطح غرقاب، اندازه گیری شد.در مجموع حجم سیلاب ورودی به عرصه پخش، به میزان ۲۷۶۷۲۸۸ مترمکعب و حجم آب نفوذ یافتهبرابر با ۲۷۳۲۳۶۱ مترمکعب است. با توجه به اندازه گیری عوامل ذکرشده در هر سیل گیری، رابطه دبی ورودی سیلاب با میزان سطح پخش سیلاب، شیب عرصه ، طول خاک ریزها، ارتفاع سرریز، مدت سیل گیری و میزان کمینه سرعت نفوذ، برآورد شد.با توجه به نتایج مشخص می­شود که سطح غرقاب شده طول خاک ریزها و ارتفاع سرریز دروازه ها، همبستگی قابل قبولی در سطح اعتماد ۹۹ درصد با دبی بیشینه دارند. عامل زمان تداوم سیل، همبستگی مناسبی با دبی بیشینه نشان نمی دهد.

تراوایی, خاک ریز, سرریز, سطح پخش, سیل گیری