محمد راسخ مهند - دانشیار گروه زبان شناسی دانشگاه بوعلی سینا

  واژه­ بست­های ضمیری فارسی در جایگاه­های متفاوتی ظاهر می­شوند. در این مقاله به بررسی نقش آنها در کنار فعل پرداخته­ایم و نشان داده می شود که آنها در کنار فعل دو نقش متفاوت دارند. واژه­بست­های فارسی در برخی ساخت­ها، که به افعال مرکب پی­بستی مشهورند، مانند خوابم می­آید، ماتش برد و نظایر آن،که حضور اجباری دارند، به نشانه مطابقه تبدیل شده­اند. آنها حاصل دستوری­شدگی واژه­بست­ها و تبدیل آنها به نشانه مطابقه­اند و این فرایند با اصل مانع­سازی تبیین می­شود. از طرفی، واژه­بست­ها در نقش نشانه مفعول، در جملاتی مانند علی را دیدمش، می ­ زنمت و نظایر آن، واژه­بست­هایی منضم هستند و حاصل مضاعف­سازی واژه­بست­اند و به نشانه مطابقه تبدیل نشده ­ اند. این واژه­بست­ها فقط وقتی ظاهر می­شوند که گروه اسمی مفعول و هم­مرجع با آنها نقش مبتدا دارد.

واژه بست, مطابقه, دستوری شدگی, مانع سازی, مضاعف سازی