عبدالرضا کاشکی - استادیار آب و هواشناسی، دانشگاه حکیم سبزواری، خراسان رضوی، ایران
مهدی اسدی - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی کشاورزی، دانشگاه حکیم سبزواری، خراسان رضوی، ایران
حسن حاجی محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد آب و هواشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

به منظور بررسی ساختار جو در زمان رخداد طوفان های تندری در مناطق شمال شرق ایران از آمار ۴ ایستگاه همدید در منطقه استفاده شد. داده های مدنظر این تحقیق ابتدا کدهای وضعیت هوای حاضر (WW) مخابره شده ایستگاه های واقع در منطقه بود. در ادامه طوفان هایی بررسی شدند که برابر یا بالاتر از صدک نود و پنجم و نود و نهم میلی متر بارش داشته اند. پس از استخراج روزهای همراه با طوفان تندری با مراجعه به تارنمای مرکز ملی پیش بینی های محیطی و علوم جو (NCEP/NCAR) داده های ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، نم ویژه، دمای هوا، رطوبت نسبی، مولفه های مداری و نصف النهاری باد دریافت شد. روی این داده ها یک تحلیل عاملی پایگانی انجام گرفت و پس از شناسایی عوامل، خوشه بندی و تیپ بندی روزهای همراه با طوفان تندری صورت گرفت. نتایج نشان داد ۱۲ عامل و ۴ تیپ در رخداد طوفان های تندری شمال شرق کشور در تراز میانی جو تاثیر دارند. دوره حاکمیت تیپ شماره یک، فصل بهار؛ تیپ دو، زمستان و اواخر پاییز؛ تیپ سه، اواخر بهار و اوایل تابستان و تیپ چهارم در تابستان است. آرایش الگوهای فشار نیز نشان داد عامل اصلی رخداد طوفان های تندری در منطقه، ناوه عمیقی است که حاصل ریزش های سرد شمالگان یا عرضهای بالای جغرافیایی روی منطقه بود و یا بریده کم فشاری که در شرق یا غرب ناحیه خزری مستقر شده و با ایجاد چرخندگی مثبت، رطوبت لازم را برای بارش های همرفتی فراهم کرده است.

طوفان تندری, الگوهای فشار, ناوه عمیق, سردچال جوی, شمال شرق ایران