زهره مریانجی - دکتری اقلیم شناسی، استادیار گروه جغرافیا، آب وهواشناسی، دانشگاه سیدجمال الدین اسدآبادی، اسدآباد، همدان، ایران
علی براتیان - دکتری اقلیم شناسی، پژوهشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

تغییر اقلیم، یکی از معضلات کنونی جامعه بشری است و تهدید و بلای سیاره زمین به شمار می آید. افزایش دمای کره زمین سبب ایجاد تغییرات ژرف و وسیع در اقلیم های زمین و بروز تغییراتی در زمان و مکان پدیده یخ بندان می شود. این مطالعه برای شناخت تغییرات فصل یخ بندان در استان همدان تلاش می کند؛ بدین منظور تاریخ وقوع نخستین یخ بندان پاییزه و آخرین یخ بندان بهاره از داده های روزانه حداقل دما در استان همدان، استخراج و بدین ترتیب فصل یخ بندان مشخص و روند خطی و تغییرات احتمالی آنها طی دوره بیست ساله ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۲ تجزیه وتحلیل شد؛ بدین منظور مشاهدات به دو دهه مجزا تقسیم و مقایسه شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد در هر دو دهه روند آغاز دوره یخ بندان به طرف اواخر پاییز است؛ یعنی دوره یخ بندان کوتاه و فشرده شده است. این جابه جایی در دهه نخست شدیدتر از دهه دوم بوده است؛ این بدان معناست که در سال های اخیر، فصل یخ بندان با سرعتی نسبتا کندتر به طرف اواسط زمستان در حرکت بوده است. برای طبقه بندی تغییرات فصل یخ بندان بر روی داده های میانیابی شده و براساس «متوسط فاصله اقلیدسی» و به روش ادغام «وارد[۱]»  تحلیل خوشه ای صورت گرفت. بر این اساس، استان همدان ازنظر تغییرات فصل یخ بندان به چهار منطقه طبقه بندی شد. منطقه یک و دو که مناطق شمالی استان اند، دارای اقلیم سردند و با بیشترین تغییرات، کوتاه شدن فصل یخ بندان را شدیدتر نشان می دهند. منطقه سه کوتاه شدن یخ بندان پاییز و بهار و فشردگی فصل یخ بندان را به طرف زمستان نشان می دهد و در منطقه چهارفصل، یخ بندان تغییر چشمگیری نداشته است. نتایج این پژوهش می تواند در پیش بینی تاریخ وقوع یخ بندان ها و کاربرد آن در برنامه ریزی های کشاورزی به کار گرفته شود. [۱] Ward

فصل یخ بندان, روند, نخستین یخ بندان پاییزه, آخرین یخ بندان بهاره, تحلیل خوشه ای