اعظم حبیبی پور - کارشناس ارشد منابع طبیعی- آبخیزداری
محمدرضا اختصاصی - دانشیار دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد

کیفیت آب زیرزمینی در استان یزد از عواملی همچون منشأ منابع آب، جنس سنگها وکیفیت مواد تشکیل دهنده لایه های زمین متأثر است. در این تحقیق کیفیت و کمیت قنوات زیر حوزه آبریز یزد- اردکان بررسی و سپس با واحد های سنگ شناسی و ژئومورفولوژی انطباق داده شد. بدین منظور نقشه زمین شناسی و ژئومورفولوژی محدوده هر قنات مورد بررسی قرار گرفت و با میزان آبدهی و کیفیت آب قنوات در این عرصه مقایسه شد. نتایج نشان داد آب با کیفیت به طور عمده از سسلسله جبال جنوبی دشت یزد و ازدامنه های گرانیتی شیرکوه و سنگ آهک تفت استحصال می گردد. در مقابل بخش شمالی حوزه و به طور خاص در محدوده سازند های شیل و ماسه سنگ نایبند و سنگستان وکهر، آب از کیفیت وکمیت نا مناسبتری برخوردار می باشد. در همین راستا قنات های ایجاد شده بر روی رسوبات ومواد تخریبی این واحد های سنگ شناسی نیز از شرایط مطرح شده برخوردار می باشند. به همین دلیل تمرکز وتراکم قناتها در محدوده واحد های سنگ شناسی آهک تفت و گرانیت شیرکوه بیشتر از سایر سازند های زمین شناسی می باشد. این موضوع مؤید نقش دانش سنتی قنات در مکان یابی مناسب و استحصال آب با کیفیت بوده و نشان دهنده توجه طراحان سنتی قنات به مسائل فنی ومهندسی از جمله زمین شناسی و ژئومورفولوژی بوده است. از این رو ضرورت دارد تا در طراحی ها و حتی بازسازی های قنوات موجود به این موضوع مهم توجه اساسی نموده وقبل از هر اقدامی در حوزه های مشابه با مطالعات زمین شناسی و ژئومورفولوژی مناسبترین پهنه های رسوبی از نظر کمیت وکیفیت به منظور مکانیابی وحفر وتوسعه قنوات انتخاب گردند

قنات، دانش سنتی، مکان یابی، زمین شناسی، ژئومورفولوژی