معصومه ارجمندی - گروه زبان انگلیسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، رشت، ایران
ذلیخا عظیم دخت - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی در پی شفاف­سازی این حقیقت است که عواملی همچون بافت موقعیتی، بافت بینامتنی، روابط قدرت در جامعه، سلطه، فرهنگ و ایدئولوژی حاکم بر جامعه زبانی را شکل می­دهد و از طریق به کارگیری زبان در جامعه است که این ساختارها، فرایندها و ایدئولوژی­ها تثبیت می­شوند. آنچه در این مختصر ارائه می­شود بررسی برابرهای انتخاب ­شده از دو مترجم و مقابله­ آنها با متن اصلی داستان «عربی» اثر جیمز جویس بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف است، تا با استناد بر این رویکرد بر کارایی آن در فرایند برابریابی و دستیابی به برابرهای مناسب در متن مقصد صحه گذاشته شود. زیرا رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی بر این اصل اساسی پایه­گذاری شده است که ساختارهای گفتمان­مدار و ملاحظات غیرزبانی و توصیف فرازبانی در تحلیل­های زبانی به طور کلی و در فرایند ترجمه به طور اخص از اهمیت بالایی برخوردار است. از جمله ساختارهای گفتمان­مداری که در مقاله­ حاضر بررسی می­شود عبارت­اند از گزینش واژگانی، ضمایر، رابطه عاملیت نحوی یعنی انتخاب صیغه معلوم/ مجهول، فرایند اسم­سازی و طرد کنشگرها.

تحلیل گفتمان انتقادی, ساختارهای گفتمان مدار, ایدئولوژی, گفتمان