طیبه شاددل - دانش آموخته دکتری فلسفه اسلامی
حسین اترک - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان

خلق­گرایی مطلق یا افلاطون­گرایی تعدیل­شده پاسخی است برای چالشی که افلاطون­گرایی برای خداباوری ایجاد می­کند. دغدغه اصلی این دیدگاه، تلائم و هماهنگی میان خداباوری با افلاطون­گرایی است. خلق­گرایی مطلق در واقع مدعی است حقایق ضروری نیز مانند موجودات ممکن وابسته به خداوند هستند. از این­رو، ما در فهرست وجودشناسی با موجودی که مستقل از خداوند وجود داشته باشد مواجه نیستیم و خداوند تنها موجود مستقل و بی­نیاز از غیر است. بنابراین ادعای افلاطون­گرایان معاصر که با ارائه استدلال­هایی مدعی­اند برخی اعیان انتزاعی، مانند اعیان ریاضی، به نحو ضروری، فرازمانی و نامخلوق موجودند با این قید که این حقایق در عین ضرورت و فرازمانی بودنشان، مخلوق و وابسته به خداوند هستند پذیرفته می­شود. در این دیدگاه، گرچه خلق­ این امور ضروری است، ولی وجود قضایا، جهت و ارزش صدقشان وابسته به خداوند است. به طور کلی، قلمرو افلاطونی به عنوان ادراکات و اندیشه­های خداوند در نظر گرفته می­شوند. ویلیام کریگ، فیلسوف خداباور آمریکائی معاصر، بر این باور است که این دیدگاه با مشکلات متعددی نظیر  خلط با مفهوم­گرایی ، اشکال دور باطل، عدم تلائم با اختیار خداوند، ناسازگاری با نظریه سنتی خلقت و مبادله نظریه خلقت با نظریه فیض­گرایی فلوطینی مواجه است. گرچه برخی از ایرادات کریگ به دیدگاه خلق­گرایی وارد نیست؛ لکن خلق­گرایی مطلق با اشکالی جدی مواجه است و به نظر می­رسد بتوان از دیدگاه امکان­گرایی کلی دکارتی دفاع نمود. این مقاله به تبیین و بررسی این دیدگاه و انتقادات کریگ می­پردازد.

خلق گرایی مطلق, اعیان انتزاعی, افلاطون گرایی, خداباوری, ویلیام کریگ