از «حکومت بر خود» تا «حق بر انقلاب» (مبانی و شرایط انحلال دولت در الاهیات سیاسی جان لاک)

یکی از مباحث مهم در باب پدیده­ دولت، مساله­ شکل گیری دولت است. اما آنچه مهمتر از شکل گیری دولت است، بنظر مساله­ «انحلال» دولت باشد. این مقاله می کوشد مساله­ انحلال دولت را از منظر یکی از بزرگترین فیلسوفان سیاسی جهان مدرن، جان لاک، بررسی کند. پرسش اصلی مقاله این است که از منظر الاهیات سیاسی جان لاک، با اتکا به چه بنیادها یا مبانی­ می­توان انحلال دولت را پذیرفت و از سوی دیگر چه شرایطی می­بایست وجود داشته باشند تا بتوان به امکان انحلال یا ایجاد حق برای شهروندان بر انحلال دولت قائل شد. لاک معتقد است انسان در وضع طبیعی موجودی ذی­حق است و به­علاوه می­تواند بر خود حکومت کند. انسان با حفظ بعضی از این حقوق وارد جامعه­ سیاسی می­شود از جمله­ مهمترین این حقوق، حق افراد برای قضاوت در مورد عملکرد حکمرانان است. همچنین افراد حق دارند تا در صورت تخطی حکمرانان از تعهداتشان، آنان را عزل و حتی مجازات نمایند و اگر حکمرانان در برابر اراده­ مردم بایستند مردم می­توانند به زور و انقلاب متوسل شوند. از نظر لاک، بدترین چیز در سیاست، انقلاب نیست بلکه استبداد است. از نظر لاک، انقلاب لازمه­ تضمین پایبندی حکمرانان به تعهداتشان است اما نکته­ مهمتر این است که انقلاب بنیاد آزادی است و بزرگترین تجلی حکومت انسان بر خود است.

Keywords:

لاک , حق , قانون , دولت , انحلال