ابوالفضل علیشاهی قلعه جوقی - دانشیار گروه الهیات- فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
صالح سعادت - دانش آموخته دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

   بر مبنای فقه امامیه و حقوق ایران موصی حق دارد حداکثر به میزان ثلث اموال خود وصیت نماید. ملاک محاسبه میزان ثلث نیز، اموال به جا مانده از موصی در حین وفات می­باشد. چنانچه موصی به میزان مازاد بر ثلث وصیت نماید، با اجازه وراث نافذ است. بنابراین با اجازه آنها، وصیت صحیح و در صورت عدم اجازه، وصیت نسبت به مازاد باطل خواهد بود. اما اگر شخصی بلاوارث، باشد اینکه آیا او بیش از ثلث اموالش را می­تواند وصیت کند یا نه؟ در قانون فعلی ایران قانونگذار محترم صراحتا حکمی را بیان نکرده­اند که همین امر باعث اجمال و ابهام قوانین در این مورد شده است. از آنجائیکه راه حل رفع ابهام از مواد قانونی، بر اساس اصل ۱۶۷ قانون اساسی و ماده­ی ۳ قانون آیین دادرسی مدنی، استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوای معتبر می­باشد. فلذا این تحقیق درصدد است با بررسی منابع معتبر فقهی و الهام­گیری ازدیدگاه فقها و آراء حقوقدانان، ضمن تعیین حکم قطعی مساله، از قوانین موضوعه رفع ابهام و اجمال کند و به این نتیجه دست یافته است که با توجه به مبانی فقهی به نظر می­رسد، اگر شخص بلاوارث، در تمام ترکه خود تصرف کرده و تکلیف اموال پس از مرگ خود را با وصیت مشخص کرده باشد، در این صورت، وصیت وی محدود به ثلث نبوده و این تصرف وی نسبت به تمام اموالش نافذ می­باشد و این مطلب منافاتی با وارث­بودن امام (علیه­السلام) ندارد. زیرا این وارث­بودن امام (علیه السلام) در صورت نبودن وارث و نبود وصیت می باشد.

وصیت, موصی, ثلث اموال, بلاوارث, حاکم