سیده محبوبه حسنی ابوالحسن کلایی - دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
محمد محسنی دهکلانی - دانشیار گروه فقه و مبانی اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
علی اکبر جهانی - استادیار گروه فقه و مبانی اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

هنگامی که جانی به جهت ارتکاب جنایت مادون نفس به قصاص محکوم شود، مطالبه مجنی­علیه برای استیفای قصاص کافی است. اما از آن­جا که احتمال گسترش جنایت و سرایت آن به نفس مجنی­علیه وجود دارد، این پرسش که استیفای قصاص جراحت از جانی، پیش از استقرار کامل بهبودی جنایت واقع شده در مجنی­علیه جایز است یا خیر؟ قابلیت طرح می­یابد. مشهور فقها با تکیه بر اطلاقات و عمومات قرآنی و اصل عدم سرایت، جواز قصاص قبل از بهبودی را مبنای خویش قرار داده­اند. در مقابل برخی از فقها عدم جواز قصاص قبل از بهبودی را پذیرفته­اند و برخی دیگر میان جراحاتی که نوعا ساری هستند و آنها که سرایت نمی­کنند، تفصیل قائل شده­اند. نکته قابل توجه تاسیسی است که مقنن در ماده ۴۴۰ ق.م.ا. ارائه نموده و آورده است: «قصاص عضو را می­توان فورا اجراء کرد لکن اگر علم به سرایت وجود نداشته باشد و قصاص اجراء شود و پس از آن جنایت سرایت کند و سرایت پدید آمده، عمدی محسوب شود، مرتکب حسب مورد، به قصاص نفس یا عضو محکوم می­شود؛ لکن پیش از اجرای قصاص نفس ولی دم باید، دیه جنایتی را که به عنوان قصاص عضو بر مرتکب وارد شده است را به او بپردازد و اگر سرایت پدید آمده، غیر عمدی محسوب شود، مرتکب به دیه جنایتی که به وسیله سرایت، پدید آمده است محکوم می­شود و دیه مقداری که قصاص شده است کسر نمی­شود.» نویسندگان پس از بررسی مساله و با تدقیق در مستندات و مدارک آن قول به عدم جواز قصاص را واجد وجاهت فقهی نمی­بینند و نیز قول مشهور و مختار قانون­گذار مجازات اسلامی را بواسطه لوازم نامقبولش، ادله را یارای تامین آن نیست در نهایت قول به تفصیل را مختار خویش دانسته­اند.

جنایت, قصاص, سرایت, اندمال, تاخیر