محسن نوبخت - استادیار گروه زبان شناسی، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت»

هدف مقاله حاضر بررسی تاثیر آشنایی فرهنگی و زبانی با یک متن و نقش آن در درک خواندن، درک شنیدن و مدت زمان خواندن آن متن است. الگوی نظری مورداستفاده در این بررسی الگوی طرحواره است که به دانش پیشین فرد از جهان اشاره دارد. این الگو ابتدا توسط کانت مطرح شد، اما این بارتلت بود که آن را رشد داد و به کار گرفت. بنابر این مفهوم، پردازش متن بهواسطه دانش پیشین انباشتشده در ذهن خواننده/شنونده (الگوهای ذهنی) تسهیل میشود. برای بررسی این موضوع، سه متن از کتاب ریدینگ آیلتس مربوط به سال ۲۰۲۱ از بخش تاریخ بیشهزار در بریتانیا در اختیار سه گروه (کنترل، آشنا با طرحواره زبانی و آشنا با طرحواره فرهنگی، هر گروه ۳۰ نفر و درمجموع ۹۰ نفر) قرار گرفت. گروه کنترل هیچ آشنایی با طرحوارههای زبانی و فرهنگی متن نداشت. گروه دوم با طرحوارههای زبانی متن و گروه سوم با طرحوارههای فرهنگی متن آشنایی داشتند. به منظور بررسی نقش طرحوارهها بر فرایند فهم خواندن، فهم شنیدن و مدت زمان خواندن و نیز مقایسه تفاوت این سه گروه با هم، سه آزمون روی این سه گروه انجام شد. نتایج حاکی از آن است که گروه کنترل در هر سه آزمون نمرات پایینتری نسبت به دو گروه دیگر به دست آورد. نتایج گروه آشنا با طرحواره زبانی هم بهتر از گروه آشنا با طرحواره فرهنگی متن بود.

طرحواره, زبانی, فرهنگی, فهم