علی شرقی - Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran, Iran
اسماعیل ضرغامی - Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran, Iran
فرزانه صالحی کوسالاری - Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran, Iran

مقدمه: با توجه به افزایش جمعیت سالمندان، بررسی کیفیت زندگی و عوامل موثر بر آن امری ضروری است. به دلیل وجود ابعاد گوناگون کیفیت زندگی سالمندان و نیاز های متعددی از قبیل جسمی، روانی و اجتماعی آنان، مطالعات کامل در این موضوع بسیار اندک است. هدف از مطالعه­ ی حاضر، تعیین  عوامل و شناسایی متغیر های موثر بر کیفیت زندگی در میان سالمندان مقیم در اقامتگاه­ های سالمندی و ابعاد آن با مرور تجمیع مطالعات گذشته است. روش : پژوهش حاضر، مطالعات و تحقیقات انجام گرفته ی پانزده سال اخیر در منابع فارسی و انگلیسی زبان همچون پایگاه های اطلاعات علمی، بانک اطلاعات نشریات و مجلات ایرانی، مجلات مهندسی و طراحی نمایه شده در Sciencedirect، مجلات موجود در پایگاه Taylor & Francis و Springerlink را طی دوره ­ی سه ماهه (بهار ۱۳۹۵) با کلید واژگان منتخب شامل "خانه سالمندان"، "کیفیت زندگی سالمندان"، "سرای سالمندان" و مشخصات محیطی سالمندان و عبارت انگلیسی "Quality of life & nursing home" بررسی نموده است. یافته ­ها: متغیر های استخراج شده از ۵۸ مقاله مرتبط با موضوع، با تحلیل محتوای متغیر های به دست آمده از پژوهش ها و مشورت خبرگان عرصه معماری سالمند، در چهار گروه شامل دوازده عامل جای گرفتند: متغیر های جسمی (ایمنی، حمایت جسمی و توان بخشی)، متغیر های ساختاری- عملکردی (تناسب محیطی و فیزیکی، دسترسی پذیری و آسایش محیطی)، متغیر های شناختی (آشنایی با محیط، امنیت ادراکی، تحریکات حسی، ایجاد احساس کارآمد بودن و حمایت روانی) و متغیر های اجتماعی- فرهنگی (حمایت اجتماعی و محرمیت).  در میان چهار متغیر پژوهش، بیش ترین تاکید محققین به ترتیب بر متغیر شناختی (فراوانی ۸/۴۸ درصد مطالعات)، اجتماعی- فرهنگی (فراوانی ۴/۲۱ درصد مطالعات)، جسمی (فراوانی  ۸/۲۰ درصد مطالعات) و ساختاری- عملکردی (فراوانی ۹ درصد مطالعات) بود. نتیجه­گیری: از آن جایی که نتایج نشان داد عوامل زیادی در تامین کیفیت زندگی سالمندان ساکن اقامتگاه سالمندی موثر بوده و عوامل مرتبط با ساختار اقامتگاه در ۱۲ گروه جزئی و چهار متغیر کلی قابل دسته بندی هستند و همچنین اهمیت فراوان متغیر های شناختی برای پژوهش گران و سپس به ترتیب متغیر های اجتماعی- فرهنگی، جسمی و  ساختاری- عملکردی مورد تاکید قرار گرفت، لذا پیشنهاد می شود که در پژوهش ها، برنامه ریزی ها و طراحی اقامتگاه ها، علاوه بر لحاظ متغیر های جسمی و ساختاری، ابعاد شناختی و اجتماعی- فرهنگی نیز به طور ویژه مورد توجه قرار گیرند.  

Quality of life, Residence Characteristics, Elderly., کیفیت زندگی, مشخصه های سکونتگاهی, سالمند.