بررسی اثر پرتو گاما در ایجاد تنوع ژنتیکی و ریخت شناختی در برخی رقم های محلی و اصلاح شده ی برنج

القای جهش، شیوه ای مناسب در افزایش تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی است. مواد گیاهی پرتودهی شده در این پژوهش شامل دو رقم برنج محلی (به نام های طارم هاشمی و سنگ جو) و سه رقم اصلاح شده (به نام های نعمت، فجر و جلودار) بودند. پرتو دهی بذرها، با پرتو گامای چشمه ی کبالت-۶۰ با دز ۲۰۰ گری در سال ۱۳۹۰ در پژوهشکده ی تحقیقات کشاورزی، پزشکی و صنعتی کرج انجام و کشت آن در مزرعه ی تحقیقاتی پژوهشکده-ی ژنتیک و زیست فن آوری کشاورزی طبرستان و ارزیابی اولیه و موثر پرتو در نسل ۱M انجام و انتخاب فنوتیپی در داخل جمعیت نسل ۲M در سال زراعی ۱۳۹۱ صورت پذیرفت. یادداشت برداری از برخی صفت های مهم زراعی و ریخت شناختی هم چون تعداد دانه در خوشه، تعداد دانه ی پوک در خوشه، طول خوشه، تعداد پنجه ی بارور، طول دانه، عرض دانه، وزن هزار دانه و عملکرد تک بوته ها انجام شد. تجزیه ی خوشه ی رقم طارم هاشمی و نتیجه های ۲M حاصل از آن نشان داد که ژنوتیپ ها در چهار گروه قرار گرفته و رقم والدین به همراه ۹ ژنوتیپ جهشی با بیش ترین تعداد ژنوتیپ در گروه اول قرار دارند. رقم سنگ جو و ژنوتیپ های ۲M حاصل از آن نیز در پنج گروه قرار گرفته و رقم والدین به همراه ژنوتیپ جهشی شماره ۴ در گروه دوم قرار گرفته و با گروه سوم که ۴ ژنوتیپ دیگر جهشی را شامل می شود تفاوت ژنتیکی چندانی ندارد. نتیجه های حاصل از تجزیه ی خوشه ی رقم فجر و نتایج ۲M حاصل از آن حاکی است که ژنوتیپ ها در چهار گروه قرار گرفته اند و رقم والدین به همراه ۵ ژنوتیپ جهشی در گروه دوم قرار گرفته است. در نمودار درختی حاصل از تجزیه ی خوشه ی رقم نعمت و نتایج ۲M حاصل از آن، چهار گروه تشخیص داده شد. گروه بندی رقم جلودار به همراه نتایج ۲M حاصل از پرتودهی نشان داد که ژنوتیپ ها به ۶ گروه تقسیم شده و گروه ششم از لحاظ صفت های مطلوب و موثر بر عملکرد، جزء گروه برتر تجزیه ی خوشه بوده است. مقایسه ی نمودارهای درختی حاصل از صفت های ریخت شناختی برای رقم های مورد مطالعه و جهش یافته های ۲M نشان داد که بیش ترین میزان تنوع ژنتیکی به ترتیب، در رقم های جلودار و سنگ جو اتفاق افتاده است. بنابراین پرتودهی با گاما در ایجاد تنوع ژنتیکی رقم های برنج موثر بوده و از آن ها می توان در برنامه های اصلاحی استفاده نمود.  

Keywords:

برنج , تنوع ژنتیکی و ریخت شناختی , جهش , نسل ۲M , پرتودهی