مهرداد احمدی - پژوهشکده تحقیقات کشاورزی، پزشکی و صنعتی، پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، سازمان انرژی اتمی ایران، صندوق پستی: ۴۹۸-۳۱۴۸۵، کرج ایران
سعید محرمی پور - گروه حشره شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، صندوق پستی: ۳۳۶-۱۴۱۱۵، تهران ایران

در این پژوهش تاثیر ضدتغذیه ای دزهای مختلف پرتو گاما به عنوان یک عامل کنترل­کننده بر روی لاروها و حشرات کامل شپشه­ی آرد Tribolium castaneum (Herbst) بررسی شد. از دزهای ۱۰۰، ۴۰۰، ۶۰۰، ۸۰۰ و ۱۰۰۰ گری پرتو گاما استفاده شده و پس از گذشت ۷۲ ساعت، شاخص های تغذیه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. نرخ رشد نسبی (RGR)، نرخ مصرف نسبی (RCR)، کارآیی تبدیل غذای خورده شده (ECI) و شاخص بازدارندگی تغذیه (FDI) به عنوان شاخص های تغذیه ای اندازه گیری شدند. تیمارها به روش دیسک آردی در شرایط دمایی ۱±۲۷ درجه­ی سلسیوس، رطوبت نسبی ۶۵ درصد و تاریکی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که رشد نسبی لاروها و حشرات کامل پرتو دیده کاهش معنی­داری داشت (P<۰.۰۵)  و شدت آن در لاروها بیش­تر بود. نرخ رشد نسبی حشرات کامل با وجود کاهش، در دزهای ۴۰۰، ۶۰۰، ۸۰۰ و ۱۰۰۰ گری تفاوت معنی داری نشان نداد. نرخ مصرف نسبی غذا نیز کاهش معنی داری نشان داد که میزان آن با دز پرتو رابطه­ی عکس داشت. آزمایش­ها نشان داد که استفاده از پرتو گاما با دز تا ۸۰۰ گری هیچ گونه تاثیر معنی داری بر شاخص کارآیی تبدیل غذای خورده شده­ی لاروها نداشت و تنها در دز ۱۰۰۰ گری کاهش معنی­دار مشاهده گردید. هم­چنین پرتو گاما اثر بازدارندگی تغذیه ای بالایی به ویژه در لاروهای شپشه­ی آرد نشان داد ولی این اثر در بین دزهای ۱۰۰ تا ۸۰۰ گری معنی دار نبود. براساس نتایج به دست آمده، پرتو گاما با تاثیر ضدتغذیه ای که ایجاد می کند می تواند عامل موثر در کنترل شپشه­ی آرد باشد.

پرتو گاما, نرخ رشد نسبی, نرخ مصرف نسبی, کارآیی تبدیل غذای خورده شده, شاخص بازدارندگی تغذیه, شپشه ی آرد