مهناز ظفری - University of Mohaghegh Ardabili
علی عبادی - University of Mohaghegh Ardabili
قاسم پرمون - University of Mohaghegh Ardabili
سدابه جهانبخش - University of Mohaghegh Ardabili

خشکی یکی از مهم ترین تنش های محیطی است که رشد گیاه و تولید محصول را به طرز نامطلوبی تحت تاثیر قرار می دهد. به این منظور پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشگاه محقق اردبیلی در سال ۱۳۹۲ انجام شد. تیمارهای آزمایش، شامل تنش خشکی در سه سطح ۳۵ %، ۵۵ % و ۷۵ % ظرفیت مزرعه ای و تلقیح بذور با محرک های رشد میکروریز (Glomus Mosseae)، ریزوبیوم (Sinorhizobium meliloti)، مخلوط هردو نوع و عدم تلقیح به عنوان شاهد بودند. نتایج نشان داد اثرات اصلی و برهمکنش تنش خشکی و تلقیح بذر در سطح احتمال ۱% بر میزان پرولین، قند محلول، پایداری غشا، پتانسیل اسمزی، ارتفاع ساقه و سطح برگ یونجه تاثیر معنی داری داشت، این در حالی است که میزان لیزین و متیونین تنها با تاثیرات اصلی آن ها تغییر پیدا نمودند. خشکی سبب افزایش تولید پرولین، قند محلول و موجب کاهش پتانسیل اسمزی، پایداری غشا، لیزین، ارتفاع ساقه و سطح برگ گردید. محرک های رشد با افزایش در تولید متابولیت های سازگاری و افزایش پتانسیل اسمزی و پایداری غشا موجب کاهش تاثیرات مخرب تنش شده و در نهایت سبب افزایش ارتفاع ساقه و سطح برگ یونجه شدند. در اکثر صفات اندازه گیری شده میکروریز بهتر از ریزوبیوم عمل کرده اما استفاده همزمان آن ها همواره بیش ترین مقدار را نشان داد. همچنین با توجه به معادلات رگرسیونی در تنش ۷۵% پرولین و متیونین بالاترین سهم را در تعیین آب سلول داشت ولی با تشدید شرایط تنش سهم متیونین کاهش و سهم قند محلول و پرولین در تعیین محتوای آب نسبی افزایش یافت که این امر باعث افزایش سهم پتانسیل اسمزی در تعیین میزان آب نسبی سلول شد. در مخلوط ریزوبیوم و میکروریز، پرولین و متیونین بالاترین سهم را در تعیین محتوای آب نسبی سلول نشان دادند. تغییرات سطح برگ با محتوای آب سلول به صورت معادله درجه دوم بوده اما ارتفاع ساقه در مقایسه با سطح برگ کمتر تحت تاثیر محتوای آب سلول است. به طور کلی کاربرد مخلوط میکروریز و ریزوبیوم همواره بهترین تیمار در جهت کاهش تاثیرات تنش داشته که نشان دهند وجود رابطه سینرژیستی بین آن ها می باشد.

Keywords: protein, lysine, membrane stability, mycorrhiza and Rhizobium, alfalfa., کلمات کلیدی: پرولین, لیزین, پایداری غشا, میکروریز و ریزوبیوم, یونجه.