اثر رقابت گونه‎ای بر رنگدانه‎های فتوسنتزی، پرولین، محتوای آب نسبی، و میزان اسانس گیاه شنبلیله (Trigonella foenum graceum) و سیاهدانه (Nigella sativa) در شرایط تنش خشکی

در اگرواکوسیستم‎های مناطق خشک و نیمه خشک، حفاظت از جنبه‎های فیزیولوژیک گیاهان زراعی برای انجام فتوسنتز مطلوب و در نتیجه تولید مناسب ضروری است. به منظور بررسی اثر آرایش کاشت بر حفاظت از پارامترهای فیزیولوژیک دو گیاه شنبلیله و سیاهدانه تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی در دانشگاه شهرکرد در سال ۱۳۹۳ اجرا شد. در این آزمایش، سه سطح تنش خشکی شامل W۱، آبیاری کامل (آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد ظرفیت زراعی)، W۲، تنش ملایم (آبیاری بر اساس ۷۵ درصد W۱)، W۳، تنش شدید (آبیاری بر اساس ۵۰ درصد W۱) به عنوان عامل اصلی و پنج آرایش کشت شامل کشت خالص شنبلیله، کشت خالص سیاهدانه و سه نسبت مخلوط (۲:۱، ۱:۱، ۱:۲ شنبلیله و سیاهدانه) به عنوان عامل فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی، میزان کلروفیل a وb  در تیمارهای مخلوط شنبلیله- سیاهدانه بیشتر از کشت خالص آنها بود. در گیاه شنبلیله، تیمار شنبلیله: سیاهدانه (۱:۱) و کشت خالص به ترتیب با میانگین ۵۱/۱۰ و ۵/۱۱ میلی‎گرم در گرم بیشترین مقدار پرولین و تیمار شنبلیله: سیاهدانه (۲:۱) با میانگین ۷۵/۹ میلی‎گرم در گرم کمترین مقدار پرولین را دارا بودند. علاوه بر این، بیشترین میزان اسانس در کشت خالص و تیمار شنبلیله: سیاهدانه (۱:۱) به ترتیب با میانگین ۹/۱۲ و ۶/۱۲ گرم در کیلوگرم مشاهده شد. برای گیاه سیاهدانه نیز اگر چه کشت خالص نسبت به تیمارهای کشت مخلوط همواره دارای اسانس بیشتری بود، اما تحت شرایط تنش خشکی، آرایش‎های کشت مخلوط در مقایسه با کشت خالص بدون تنش از اسانس بیشتری برخوردار بودند. در گیاه سیاهدانه با افزایش شدت تنش خشکی‎، آرایش‎های مخلوط در مقایسه با کشت خالص دارای محتوای آب نسبی بیشتر ولی قند محلول و اسانس کمتری بودند. به طور کلی نتیجه‎گیری می‎شود ایجاد رقابت بین گونه‎ای در گیاهان می‎تواند راهکار مهمی برای حفاظت جنبه‎های فیزیولوژیکی گیاهان از خسارت تنش خشکی باشد.

Keywords:

Photosynthesis , Plant competition , Chlorophyll , Sole crop , رقابت گیاهی , فتوسنتز , کلروفیل , کشت خالص